Atmadharma magazine - Ank 216
(Year 18 - Vir Nirvana Samvat 2487, A.D. 1961)
(English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 11 of 21

background image
: 10 : Atmadharma : 216
13. A ek udAharaN chhe. ahIn A viShayane vadhu spaShTa rUpe samajavA mATe ame bhAratIy
sAhityamAn khAs karIne alankAr shAstramAn lokAnurodhavash vividh vachan prayogo dhyAnamAn rAkhIne batAvelI
traN vRuttio ane vichAronun dhyAn khenchashun. te traN vRuttio A chhe. abhidhA, lakShaNA ane vyanjanA. mAnI
laIe ke shAstromAn evA vachano maLe chhe ke jyAn mAtra abhidheyArthanI mukhyatA hoy chhe. jem ke ‘je chetanA
lakShaN bhAvaprANathI jIve chhe te jIv’ e vachanathI kahevAmAn Avel jIv padArtha barAbar tevo ja chhe bIjI rIte
nathI tethI e vachan mAtra abhidheyArtha nun kathan karanAr hovAthI yathArtha chhe. parantu enI sAthe shAstromAn evA
vachano paN moTI sankhyAmAn maLe chhe jemAn abhidheyArthanI mukhyatA na hotAn lakShyArtha ane vyangArthanI ja
mukhyatA rahe chhe. ene barAbar samajavA mATe udAharaN rUpe,
गड्गायां घोषः मञ्चाः क्रोशन्ति, धनुर्धावति’
e vachan prayogo laI shakAy chhe. ‘गड्गायां घोषः’ eno abhidheyArtha gangAnA pravAhamAn avAj evo chhe,
lakShyArtha nikaTavartI pradeshamAn avAj ane lakShyArtha gangAnI najIk shItal vAtAvaraNamAn ghoSh evo ‘मञ्चाः
क्रोशान्ति’ no abhidheyArtha manch bUm pADe chhe’ evo, lakShyArtha–manch par beThelA purUSho bUmo pADe chhe em thAy
chhe. tathA धनुर्धावति’ no abhidheyArtha–dhanuShya doDe chhe1 ane eno lakShyArtha–dhanuShya yukta purUSh doDe chhe evo
thAy chhe. A rIte ek ek shabda prayoganA em krame krame traN ane babbe artha chhe. parantu temAnthI ahIn e
shabda prayogono abhidheyArtha grAhya nathI, kemake gangAnA pravAhamAn avAj thavAnun, manchanun bUmo pADavAnun ke
dhanuShyanun doDavAnun sambhavit nathI chhatAn paN vyavahAramAn AvA vachan prayogo thatA dekhAy chhe mATe ja
sAhityamAn paN ene sthAn ApavAmAn Avyun chhe. phaL svarUpe jyAn AvA vachan prayogo thatAn hoy tyAn teno
abhidheyArtha na letAn lakShyArtha ane vyangyArtha ja levo joIe. e ja vAt ahIn paN jANavI joIe.
14. emAn shankA nathI ke AgamamAn vyavahAranayanI apekShAe ek dravyane bIjA dravyano kartA vagere
kahevAmAn Avyun chhe. parantu tyAn te kathan abhidheyArthane dhyAnamAn rAkhIne karyun chhe ke lakShyArtha dhyAnamAn rAkhIne
karyun chhe e samajIne ja IShTArthano nirNay karavo joIe. ahIn IShTArtha (lakShyArtha) be chhe–evA kathanavaDe
nishchayArthanun gnAn karAvavun e mukhya IShTArtha chhe kemake e vAstavik chhe ane enA dvArA nimitta (vyavahAr
hetu) nun gnAn karAvavun e upacharit IShTArtha chhe kem ke e kathanathI kyAn koN nimitta chhe enun gnAn thaI jAy
chhe. jo A be abhiprAyo dhyAnamAn rAkhIne ukta prakAre vachan prayog karavAmAn Ave to teno abhidheyArtha
asatya hovA chhatAn paN vyavahAramAn (lakShyArthanI draShTithI) te asatya mAnyAmAn Avatun nathI. shrI
kundakundAchArya Adi AchAryo e AvA shabda prayogone asatya shabdathI vyavahAramAn na kahetAn je upacharit
kahyA chhe te e ja abhiprAyathI kahyAn chhe. sAthosAth kundakundAchArye samayasAramAn je
‘जह ण वि सक्कमणज्जो’
ItyAdi gAthA gunthI chhe ane panDit pravar AshAdharajIe aNagAr dharmAmRutamAn je ‘कर्त्राद्या वस्तुनो भिन्नाः’
(1–102) ItyAdi shlok rachyA chhe te A garbhit arthane sUchit karavAne mATe ja rachyA chhe. panDit pravar
ToDaramalajI A satya prakaT karatA mokShamArga prakAshak (a. 7, pRu. 372) (guj. pRu. 2pa6) mAn kahe chhe–
1p. जिनमार्ग विषैं कहीं तो निश्चयनयकी मुख्यता लिए व्याख्यान है। ताकौ तो सत्यार्थ ‘ऐ
1. lakShaNA be prakAranI hoy chhe–rUDhimULA ane prayojanavatI rUDhimUlA lakShaNAmAn koI prayojan, vyangya hotA nathI. paN
prayojanavatI lakShaNAmAn prayojan vyangya avashya rahe chhe. ahIn je traN udAharaN dIdhA chhe temAn gangAyAm dhoSh: e
prayojanavatI lakShaNAnun udAharaN chhe tathA bAkInA be udAharaN rUDhimUlAnalakShaNAnA chhe. ahIn chhellA be udAharaNono
vyangyArtha didho nathI tenun e ja kAraN chhe.