સ્વભાવમાં એકતારૂપ પ્રવૃત્તિ પ્રગટ કરી છે એવા જ્ઞાનીના જ્ઞાનપરિણામ પણ કર્મબંધનું
નિમિત્ત થતા નથી, તેને કર્મ સાથેનો નિમિત્ત–નૈમિત્તિકસંબંધ તૂટી ગયો છે. જે અજ્ઞાની
છે, જેને ભિન્ન ચૈતન્યનું ભાન નથી, રાગમાં એકતાપણે જે વર્તે છે એવા જીવના
અજ્ઞાનમય રાગાદિ પરિણામ તે કર્મબંધનું નિમિત્ત છે; એ રીતે અજ્ઞાની જીવના
અજ્ઞાનમય પરિણામને જ કર્મબંધ સાથે નિમિત્ત–નૈમિત્તિક સંબંધ છે; પરંતુ તેને ય
જડકર્મ સાથે કર્તાકર્મપણું તો છે જ નહીં.
*
જ્યાં સુધી આત્માનું અને વિકારનું ભેદજ્ઞાન નથી ત્યાં સુધી જ અજ્ઞાનીને વિકાર
બંધન અને સંસાર થાય છે.
શિષ્ય પૂછશે, ને આચાર્યદેવ તેનો ઉત્તર આપશે.
(૨) મોક્ષનું કારણ શું?
(૩) મોક્ષમાર્ગ કેવો છે?
(૪) કર્મ કેવું છે?
(પ) મોક્ષમાર્ગમાં શેનો નિષેધ છે?
(૬) શુભરાગના આશ્રયે મોક્ષમાર્ગ કેમ ન થાય?
(૭) મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવ કેવો છે?
(૮) સાચું જીવન કોણ જીવે છે?
(૯) મોક્ષાર્થીએ શું કરવા યોગ્ય છે?
(૧૦) જ્ઞાનમય પરિણમનની શરૂઆત ક્્યારે થાય?
(સમયસારના પુણ્ય–પાપ અધિકારના પ્રવચનો