(૧) આ આત્મા છે તે સર્વોત્કૃષ્ટ ચૈતન્યરત્ન છે.
(૨) સમસ્ત શ્રુતસમુદ્રનું મંથન કરી કરીને સંતોએ આ સર્વોત્કૃષ્ટ રત્ન
પ્રાપ્ત કર્યું છે.
(૩) આકાશ ક્ષેત્રસ્વભાવથી અનંત છે, છતાંય તે તો અચેતન–જડ છે.
જ્યારે જ્ઞાન તો ભાવ સામર્થ્યથી અનંત છે, ને તે ચૈતન્યમૂર્તિ જાણનાર છે.
(૪) અનંત આકાશ, તે નથી તો પોતાને જાણતું કે નથી પરને જાણતું.
અનંત જ્ઞાનસ્વભાવી આત્મા તે પોતાને જાણે છે ને પરનેય જાણે છે.
(પ) અનંત આકાશનેય પોતાના સામર્થ્યથી માપી લેનારું જ્ઞાન, તેની
અનંતતા આકાશની અનંતતા કરતાંય વધારે છે. કેટલી વધારે? કે અનંતગુણી.
(૬) તો એવા અનંતગુણા જ્ઞાનસામર્થ્યનો અનંતગુણો મહિમા લાવીને
હે જીવ! તે જ્ઞાનમાં જ એકાગ્ર થા...જ્યાં તું જ્ઞાનમાં એકાગ્ર થયો ત્યાં
લોકાલોક તો તારા જ્ઞાનમાં ઝૂકેલા છે. જેમ ઈન્દ્રોના મુગટ તીર્થંકરના ચરણમાં
ઝૂકી પડે છે તેમ લોકાલોક કેવળજ્ઞાનમાં ઝૂકી પડે છે. તે કેવળજ્ઞાનની આજ્ઞા
જગતમાં કોઈ લોપી શકે નહિ. તેના જ્ઞેયપણાથી કોઈ બહારમાં રહી શકે નહિ.
(૭) અહા, કેવું દિવ્ય જ્ઞાનસામર્થ્ય! ! કેવો અચિંત્ય એનો મહિમા!
(૮) અરે, તારા મતિ–શ્રુતજ્ઞાનની ય એવી તાકાત છે કે આવા
કેવળજ્ઞાન–સામર્થ્યનો પોતામાં નિર્ણય કરી લ્યે–પણ ક્્યારે?–કે જ્યારે તે
સ્વસન્મુખ થાય ત્યારે.
(૯) ચૈતન્ય ચિંતામણિના અચિંત્ય મહિમાનું ઊંડું ચિંતન કરતાં,
વિકલ્પ અને જ્ઞાનની એકતા તૂટી જાય છે, ને જ્ઞાન જ્ઞાનમાં જ એકાગ્ર થાય છે.
–એટલે આત્મા સમ્યક્ત્વાદિ ભાવોરૂપે ખીલી ઊઠે છે. આ રીતે આત્માર્થી
જીવને આ સર્વોત્કૃષ્ટ ચૈતન્યચિન્તામણિ ઉત્તમ ઈચ્છિત ફળનો (મોક્ષનો)
દાતાર છે.
(૧૦) કેવળજ્ઞાનનાં દિવ્ય કિરણોથી ઝલકતા સર્વોત્કૃષ્ટ ચૈતન્યહીરાની
કિંમત જે આંકે છે તે જીવ ઉત્તમ સમ્યક્ત્વરત્નને પામીને પછી સર્વોત્તમ
કેવળજ્ઞાનરત્નને પામશે.