: ૧૦ : : મહા :
રૂપ છે. રાગમાં આત્માની પ્રભુતા નથી, જ્ઞાનમાં આત્માની પ્રભુતા છે. પ્રભુનો વિસ્તાર
પોતાના અનંત ગુણોમાં છે, પરંતુ પ્રભુનો વિસ્તાર રાગમાં નથી. માટે રાગથી જુદો પડીને
તારી પ્રભુતાને પ્રતીતમાં લે...તો તારા આત્માના અનંત ગુણોનું પરિણમન પ્રભુતાથી
શોભી ઊઠશે. એ પ્રભુતામાં જ્ઞાનનો વિસ્તાર ફેલાશે, ને રાગનો વિનાશ થઈ જશે.
(૩૨) તું પરને વળગ્યો છો...જ્ઞાનપ્રકાશી સૂર્યમાં અંધારુ નથી
ભાઈ, પર ચીજ કાંઈ તને વળગતી નથી, પણ તું જ સામેથી પરને વળગે છે કે
‘આ ચીજ મને રોકે.’–એમ તારી પોતાની ઊંધાઈથી તું હેરાન થાય છે, પર ચીજ કાંઈ
તને વળગીને હેરાન કરતી નથી. અરે, તું જ્ઞાનપ્રકાશી સૂર્ય...તેમાં વળી અજ્ઞાનના
અંધારા કેવા? તેમાં પરદ્રવ્ય કેવા! જેમ સૂર્યમાં અંધારૂં હોય નહિ; કદી સૂર્ય એમ કહે કે
મને અંધારૂં હેરાન કરે છે! તો કોણ માને? સૂર્ય હોય ત્યાં અંધારૂ હોય નહિ. તેમ તું
ચૈતન્યપ્રકાશી સૂર્ય જગતનો પ્રકાશક જ્ઞાનભાનુ–તે એમ કહે કે મને આંધળા કર્મ વગેરે
પરદ્રવ્યો હેરાન કરે છે!–તો કોણ માને? ભાઈ, તારા ચૈતન્યના પ્રકાશમાં પરદ્રવ્યો કદી
પેસે નહિ. ચૈતન્ય પ્રકાશ ખીલ્યો ત્યાં પરદ્રવ્ય તો બહાર જ દૂર રહે છે. અહા, તારા ચૈતન્ય
સ્વરૂપમાં પ્રવેશ કરતાં મન પણ જ્યાં મરી જાય છે (મનનુંય અવલંબન છૂટી જાય છે) ત્યાં
કર્મોની શી ગતિ? કર્મની કે કોઈની તાકાત નથી કે આ ચૈતન્યની પ્રભુતાના પ્રતાપને
ખંડિત કરે. આવા અખંડિત પ્રતાપથી આત્માની પ્રભુતા શોભી રહી છે.
(૩૩) સમ્યગ્દ્રષ્ટિની પરિણતિ
જેમ સૂર્યમાં અંધકાર નહિ તેમ પ્રભુતામાં પામરતા નહિ. સમ્યગ્દ્રષ્ટિની નિર્મળ
પરિણતિમાં રાગનો ને સંયોગનો અભાવ વર્તે છે. સમ્યગ્દ્રષ્ટિને રાગ હોય ત્યાં અજ્ઞાની
માત્ર રાગને જ દેખે છે, ને સમ્યગ્દ્રષ્ટિ તે વખતે રાગ જ કરતો હોય–એમ તેને લાગે છે.
પરંતુ તે જ વખતે રાગ વગરનું જે નિર્મળ પરિણમન સમ્યગ્દ્રષ્ટિને વર્તી રહ્યું છે તેને
અજ્ઞાની ઓળખી શકતો નથી. જો એ નિર્મળ ભાવને ઓળખે તો તો સ્વભાવ અને રાગ
વચ્ચેનું ભેદજ્ઞાન થઈ જાય.
(૩૪) ચૈતન્ય–વેપારીની વખારનો ચોકખો માલ
અનંત ગુણોના વૈભવથી ભરપૂર આ ચૈતન્ય વેપારી નિર્મળભાવોનો વેપાર
કરનારો છે. મલિન ભાવોનો વેપાર કરનારો તે નથી. મલિનતા એ માલ ચૈતન્યની
વખારનો નહિ, ચૈતન્યની વખારમાં તો અનંતા નિર્મળગુણોનો માલ ભર્યો છે, પણ
ચૈતન્યની વખારમાં કયાંય વિકાર નથી ભર્યો. આ ચૈતન્યવેપારી ચોખ્ખા માલનો જ
વેપાર કરનાર છે, મલિન કે ભેળસેળવાળો માલ એની વખારમાં નથી; તેમજ ગમે
તેટલો માલ કાઢવા છતાં એના ભંડાર કદી ખૂટતા નથી. આવા અખૂટ ભંડારવાળા
આત્મસ્વભાવને હે જીવ! તું જાણ.
(૩પ) મુમુક્ષુનો ઝણઝણાટ
અહા, પુરુષાર્થની તૈયારીવાળો મુમુક્ષુજીવ