કર્યા છે, એટલે તે જે કાંઈ જાણે તે બધું સમ્યગ્જ્ઞાન જ છે. તેનું જ્ઞાન પદાર્થોને
વિપરીતપણે સાધતું નથી. પોતાનું મોક્ષમાર્ગ સાધવાનું જે પ્રયોજન છે તે અન્યથા થતું
નથી. અહો, આત્મા સંબંધી જ્ઞાનમાં જ્યાં ભૂલ નથી ત્યાં બહારના જાણપણાની ભૂલ
કાંઈ મોક્ષમાર્ગ સાધવામાં નડતી નથી. આત્માને જાણ્યો ત્યાં બધુંય જ્ઞાન સમ્યક્ ગઈ
ગયું. મિથ્યાદ્રષ્ટિને બહારનું કંઈક જાણપણું ભલે હો પરંતુ તેનું તે બાહ્યજ્ઞાન મોક્ષમાર્ગરૂપ
નિજપ્રયોજનને સાધતું નથી તેથી તેને મિથ્યાજ્ઞાન જ કહીએ છીએ આ રીતે જ્ઞાનમાં
‘સમ્યક’ અને ‘મિથ્યા’ એવા બે પ્રકાર નિજપ્રયોજનને સાધવા–ન સાધવાની અપેક્ષાએ
સમજવા. જુઓ, આ જ્ઞાનનું પ્રયોજન. શુદ્ધાત્મારૂપ પ્રયોજન વગરનું બધુંય જાણપણું
થોથાં છે, મોક્ષમાર્ગમાં તેની કાંઈ ગણતરી નથી.
હોય છે. પરંતુ સવિકલ્પતા હો કે નિર્વિકલ્પતા હો–સમ્યગ્દર્શન તો બંને વખતે એવું ને
એવું વર્તે છે. કાંઈ એમ નથી કે નિર્વિકલ્પતા વખતે સમ્યગ્દર્શન વધુ નિર્મળ થઈ જાય ને
સવિકલ્પતા વખતે તે મલિન થઈ જાય. કોઈને સવિકલ્પતા હોય છતાં ક્ષાયિકસમ્યક્ત્વ
વર્તતું હોય, કોઈને નિર્વિકલ્પતા હોવા છતાં ક્ષાયોપશમિક સમ્યક્ત્વ વર્તતું હોય, એટલે
સમકિતની નિર્મળતાનું કે નિશ્ચય–વ્યવહારનું માપ સવિકલ્પતા–નિર્વિકલ્પતા ઉપરથી
નથી થતું. હા, એમાં એટલો નિયમ ખરો કે સમ્યક્ત્વની ઉત્પત્તિના કાળે
નિર્વિકલ્પઅનુભૂતિ હોય જ. અને મિથ્યાદ્રષ્ટિને તો નિર્વિકલ્પઅનુભૂતિ કદી હોઈ શકે
નહિ. પરંતુ સમ્યગ્દ્રષ્ટિને નિર્વિકલ્પઉપયોગ સદાય રહે એવું એ બંનેનું સદાય
અવિનાભાવીપણું નથી.