: ૨૬ : આત્મધર્મ : માગશર : ૨૪૯૨
કે જ્ઞાનપરિણામનો આધાર શ્રદ્ધા નથી, બંને પરિણામનો આધાર આત્મા છે.
એમ સર્વ ગુણોના પરિણામમાં સમજવું. આ રીતે પરિણામ તે પરિણામીનું જ
છે, અન્યનું નહિ.
આ ૨૧૧ મા કળશમાં આચાર્યદેવે કહેલા વસ્તુસ્વરૂપના સિદ્ધાંતના ચાર
બોલમાંથી આ હજી બીજા બોલનું વિવેચન ચાલે છે. પ્રથમ તો કહ્યું કે ‘परिणाम
एव किल कर्म’ અને પછી કહ્યું કે ‘स भवति परिणामिन एव, न अपरस्य भवेत्’
પરિણામ તે જ કર્મ છે, અને તે પરિણામીનું જ હોય છે. અન્યનું નહિ.–આવો
નિર્ણય કરીને સ્વદ્રવ્યસન્મુખ લક્ષ જતાં સમ્યગ્દર્શન ને સમ્યગ્જ્ઞાન થાય છે.
સમ્યગ્દર્શનપરિણામ થયા તે આત્માનું કર્મ છે, તે આત્મારૂપ પરિણામીના
આધારે થયા છે. પૂર્વના મંદરાગના આશ્રયે કે વર્તમાનના શુભ રાગના આશ્રયે
તે સમ્યગ્દર્શનપરિણામ થયા નથી. જો કે રાગ પણ છે તો આત્માના પરિણામ,
પણ શ્રદ્ધાપરિણામથી રાગપરિણામ અન્ય છે, તે શ્રદ્ધાના પરિણામ રાગના
આશ્રયે નથી. કેમકે પરિણામ પરિણામીના જ આશ્રયે હોય છે, અન્યના આશ્રયે
નહિ.
એ જ રીતે હવે ચારિત્રપરિણામમાં:– આત્મસ્વરૂપમાં સ્થિરતા તે
ચારિત્રનું કાર્ય છે; તે કાર્ય શ્રદ્ધાપરિણામના આશ્રયે નથી, જ્ઞાનના આશ્રયે નથી,
પણ ચારિત્રગુણધારી આત્માના આશ્રયે જ છે. દેહવગેરેના આશ્રયે ચારિત્ર
નથી.
શ્રદ્ધાના પરિણામ આત્મદ્રવ્યના આશ્રયે છે;
જ્ઞાનના પરિણામ આત્મદ્રવ્યના આશ્રયે છે;
સ્થિરતાના પરિણામ આત્મદ્રવ્યના આશ્રયે છે;
આનંદના પરિણામ આત્મદ્રવ્યના આશ્રયે છે.
બસ, મોક્ષમાર્ગના બધા પરિણામ સ્વદ્રવ્યના આશ્રયે છે, બીજાના આશ્રયે
નથી; તે વખતે બીજા પરિણામ (રાગાદિ) હોય તેના આશ્રયે પણ આ પરિણામ
નથી. એક સમયમાં શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–ચારિત્ર વગેરે અનંતગુણના પરિણામ