: ચૈત્ર : ૨૪૯૨ આત્મધર્મ : ૪૫ :
ધ્યે ય ને ઢી લું
થ વા ન દે
જે ધ્યેયથી તું નિવૃત્તિપૂર્વક સત્સંગ સેવી રહ્યો છે તે ધ્યેયને તું ભૂલ નહિ
તે ધ્યેયને તું ઢીલું થવા ન દે; એટલે કે હે મુમુક્ષુ!
તું સમ્યકત્ત્વનો ઉદ્યમ કર,
મોક્ષરૂપી વૃક્ષનું બીજ સમ્યગ્દર્શન છે; ને સંસારરૂપી વૃક્ષનું બીજ મિથ્યાત્વ છે–
એમ ભગવાન જિનદેવે કહ્યું છે. માટે મુમુક્ષુએ સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ માટે અત્યન્ત
પ્રયત્ન કર્તવ્ય છે. અરે, સંસારમાં ઘણા ઘણા ભવોમાં સમ્યગ્દર્શન વગર જીવ કુકર્મોથી
ભટક્્યો, દીર્ઘકાળ વીતવા છતાં પ્રાણી સમ્યગ્દર્શનને ક્્યાં પામે છે? સમ્યગ્દર્શનની
પ્રાપ્તિ મહાદુર્લભ છે; માટે હે જીવ! તું સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિનો પરમ ઉદ્યમ કર.
સમ્યગ્દર્શન ચોથે હોય છે, વ્રત પાંચમે હોય છે. સમ્યગ્દર્શન વગર માત્ર રાગથી
પાંચમું ગુણસ્થાન કે ધર્મ માને કે મોક્ષમાર્ગ માને તો તેમાં મિથ્યાત્વનું પોષણ થાય છે;
મોક્ષમાર્ગના ક્રમની તેને ખબર નથી. મોક્ષનું બીજ સમ્યગ્દર્શન છે. તેના વગર ધર્મની
શરૂઆત થાય નહિ, તેના વિના શ્રાવકપણું કે મુનિપણું હોય નહિ. અરે જીવ! ધર્મનું
સ્વરૂપ શું છે ને મોક્ષમાર્ગનો ક્રમ શું છે–તે પહેલાં જાણ. સમ્યગ્દર્શન વગરના પુણ્ય તેં
અનંતવાર કર્યા છતાં તું સંસારમાં જ રખડયો, ને દુઃખ જ ભોગવ્યાં.
રાગ વગરનો આત્માનો ભૂતાર્થ સ્વભાવ શું છે તેને ઓળખવાથી જ આત્મા
સમ્યગ્દ્રષ્ટિ થાય છે; જ્યારથી સમ્યગ્દ્રષ્ટિ થાય ત્યારથી જ મોક્ષમાર્ગી થાય છે. પછી
આગળ વધતાં શુદ્ધી અનુસાર પાંચમું–છઠ્ઠું વગેરે ગુણસ્થાનો પ્રગટે છે.
જ્યાં સમ્યગ્દર્શન નથી ત્યાં રાગમાં એકતાબુદ્ધિ છે, ત્યાં તો ધર્મ જ નથી; ત્યાં
વ્રતાદિ બધું બાલવ્રતાદિ છે. અને તે બાલવ્રતના રાગને ધર્મ માને ત્યાં ‘બકરું કાઢતાં
ઉંટીયું પેઠું’ એના જેવું થાય છે–એટલે જરાક અશુભ છોડીને શુભને ધર્મ માનવા ગયો
ત્યાં મિથ્યાત્વના મોટા અશુભરૂપી ઊંટીયો પેસી ગયો.