Atmadharma magazine - Ank 277
(Year 24 - Vir Nirvana Samvat 2493, A.D. 1967).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 38 of 46

background image
: ૩૪ : આત્મધર્મ : કારતક : ૨૪૯૩

દેહની સ્તુતિ વડે આત્માની સ્તુતિ થતી નથી, કેમકે દેહ તે આત્મા નથી, તો
તીર્થંકર કેવળીની ખરી સ્તુતિ કઈ રીતે થાય? એવા પ્રશ્નનો ઉત્તર આપતાં ૩૧ મી
ગાથામાં આચાર્યદેવ અલૌકિક રહસ્ય સમજાવે છે કે આત્માના જ્ઞાનસ્વભાવની સન્મુખ
થા તો સર્વજ્ઞની પરમાર્થસ્તુતિ થાય. એ સિવાય એકલા પરસન્મુખભાવથી
(ભાવેન્દ્રિયથી કે દ્રવ્યેન્દ્રિયના અવલંબનથી) સર્વજ્ઞપરમાત્માની સાચી ઓળખાણ કે
સ્તુતિ થતી નથી. એટલે જ્ઞાનસ્વભાવનું અવલંબન કરીને સ્વસન્મુખ થયો, ને રાગથી
ભિન્ન પડીને અતીન્દ્રિયભાવ પ્રગટ કર્યો, તે ભાવવડે સર્વજ્ઞ પરમાત્માની સાચી સ્તુતિ
થાય છે.
સ્તુતિ કરનાર અને જેની સ્તુતિ કરવાની છે તે, એ બંનેનો ભાવ એક જાતનો
થાય ત્યારે સાચી સ્તુતિ થાય. ભગવાન જ્ઞાનસ્વરૂપ છે, તેમની સ્તુતિ જ્ઞાનવડે થાય,
રાગવડે ન થાય; અંતર્મુખ જ્ઞાયકસ્વભાવના આશ્રયે જ્ઞાનભાવરૂપે પરિણમ્યો ત્યારે
સર્વજ્ઞની સ્તુતિ થઈ; એટલે કે સમ્યગ્દર્શન તે સર્વજ્ઞની પહેલી સ્તુતિ છે. આ સ્તુતિમાં
અંશે ઈન્દ્રિયાતીતપણું થયું છે તેથી જિતેન્દ્રિય છે. જ્ઞાનસ્વભાવની અધિકતાના
અનુભવવડે આવી દશા પ્રગટ કરે ત્યારે સર્વજ્ઞપદનો સાધક થયો, ત્યારે સર્વજ્ઞનો સાચો
ભક્ત થયો. આ સિવાય, સર્વજ્ઞની સ્તુતિ કર્યા કરે પણ પોતામાં સર્વજ્ઞ જેવા
જ્ઞાનભાવનો અંશ પ્રગટ ન કરે તો તેને સર્વજ્ઞની સ્તુતિ કહેવાતી નથી. સર્વજ્ઞની
સ્તુતિનું ફળ તો પોતામાં તેવો ભાવ અંશે પ્રગટ કરવો–તે છે. ને એવો ભાવ પ્રગટ કરીને
જેણે સર્વજ્ઞની સ્તુતિ કરી તે પોતે અલ્પકાળે સર્વજ્ઞ થઈ જશે.
‘નમ: સમયસારાય’ કહો, वंदितु सव्वसिद्धे’ કહો, કે સર્વજ્ઞની સ્તુતિ કહો–
ત્રણેનો ભાવ એક છે; તે ત્રણેમાં આત્માના જ્ઞાનસ્વભાવની સન્મુખ થવાનું આવે છે.
આત્માના જ્ઞાનસ્વભાવની સન્મુખ થઈને જ્યાં દ્રવ્યકર્મ–ભાવકર્મ નોકર્મથી અત્યંત
ભિન્ન શુદ્ધઆત્માને અનુભવમાં લીધો ત્યાં સમયસારને નમસ્કાર થયા, ત્યાં સિદ્ધને
વંદન થયા, અને ત્યાં સર્વજ્ઞની પરમાર્થ સ્તુતિ થઈ. જ્યાં જ્ઞાનસ્વભાવની સન્મુખતા
નથી ને રાગાદિમાં એકતા છે ત્યાં સમયસારને (એટલે શુદ્ધાત્માને) સાચા નમસ્કાર
નથી, ત્યાં સિદ્ધને વંદન નથી, ત્યાં સર્વજ્ઞની સાચી ઓળખાણ કે સ્તુતિ નથી.
ઈન્દ્રિયાતીત ભાવવડે અખંડ આત્માને પ્રતીતમાં લીધો ત્યાં દ્રવ્યકર્મ ભાવકર્મ કે નોકર્મમાં
ક્યાંય અંશમાત્ર એકબુદ્ધિ ન રહી, તેનાથી અત્યંત ભિન્નતા થઈ. આવી દશાનું નામ
સર્વજ્ઞની સ્તુતિ છે. આ સ્તુતિમાં પરસન્મુખતા નથી પણ આત્મસન્મુખતા છે.
(૩૧ મી ગાથાના પ્રવચનમાંથી)