રાગપરિણમન છે તે કાંઈ ‘જ્ઞાની’ નથી, તેના વડે ‘જ્ઞાની’ ઓળખાતા નથી; રાગ
વગરની નિર્મળ પરિણતિમાં પરિણમતો આત્મા તે જ ‘જ્ઞાની’ છે, તે પરિણતિવડે જ
‘જ્ઞાની’ ઓળખાય છે. આ પ્રકારની જ્ઞાનીની સાચી ઓળખાણ જીવને દુર્લભ છે.
જ્ઞાનીની દર્શનશુદ્ધિમાં આત્માના આનંદનો જ આદર છે, એટલે તેને આનંદનું વેદન જ
મુખ્ય છે; સંયોગનો આદર નથી, રાગનો આદર નથી એટલે દ્રષ્ટિમાં તેના વેદનનો
અભાવ છે.
बाहर नारकीकृत दुःख भोगै अन्तर सुखरस गटागटी।
रमत अनेक सुरनि संग पै तिस परिणतितैं नित हटाहटी।
ज्ञान–विराग शक्तितैं विधिफल भोगत पै विधि घटाघटी।
सदननिवासी तदपि उदासी तातें आस्रव छटाछटी।
આનંદને જ તન્મયપણે વેદે છે. પ્રતિકૂળ સંયોગનો કે દુઃખનો તેમાં અભાવ છે. એ
સંયોગ વખતે પણ અંતરમાં તો તે અતીન્દ્રિય સુખરસને ગટગટાવે છે. આવો
સુખસ્વભાવ દરેક આત્મામાં છે. જ્ઞાનપરિણતિ સાથે તે સુખ ભેગું જ પરિણમે છે.
નવો આનંદ પરિણમે છે. તે આનંદ પરિણમીને આત્માના સર્વગુણોમાં વ્યાપે છે,
એટલે સુખની અનુભૂતિમાં અનંતગુણનો રસ વેદાય છે. જેમ ‘સર્વ ગુણાંશ તે
સમ્યક્ત્વ’ કહ્યું છે તેમ આમાં પણ સમજવું. અનંતગુણમાં વ્યાપક સુખ
અનંતગુણના રસથી ભરેલું અનંતું છે.