તેથી કાંઈ તે બીજાવડે કરાય છે–એમ નથી. કાર્ય કદી કારણ વગર ન હોય,–પણ તે
કારણ પોતામાં કે પરમાં? કાર્ય પોતામાં ને કારણ પરમાં–એમ હોય નહિ. જો
કારણ પરમાં હોય તો તે કાર્ય પોતાનું ન રહ્યું પણ પરનું થઈ ગયું. પોતાના કાર્યનું
કારણ પોતામાં જ છે, પરની સાથે તેને કારણ–કાર્યપણું નથી, એવો જ વસ્તુનો
સ્વભાવ છે.
એક જાતના હોય, વિરુદ્ધ જાતના ન હોય, તેમજ કારણ અને કાર્ય એક વસ્તુમાં જ હોય.
ભિન્ન–ભિન્ન વસ્તુમાં ન હોય; આ વસ્તુસ્વભાવના ત્રિકાળી નિયમો છે, તેને કોઈ ફેરવી
શકે નહીં.
છે. તે પર્યાયને પર સાથે કારણ–કાર્યપણું નથી–એવો આત્માનો સ્વભાવ છે. તે
પર્યાયનું કારણ આત્મામાં જ છે. આત્માનો આનંદસ્વભાવ છે એટલે તે આનંદની
પર્યાય પરથી ન થાય; પરવસ્તુ કારણ થઈને આત્માને આનંદ આપે એમ કદી બનતું
નથી. એ જ રીતે જ્ઞાન પણ આત્માનો સ્વભાવ છે. તે જ્ઞાનની પર્યાય પરથી ન
થાય; પરવસ્તુ કારણ થઈને આત્માના જ્ઞાનકાર્યને ઉપજાવે એમ કદી બનતું નથી.
એ રીતે આત્માના અનંતગુણમાંથી એક્કેય ગુણનું કાર્ય પરથી થતું નથી. તથા
ગુણની પર્યાય પ્રગટીને પરમાં કાંઈ કરે એમ બનતું નથી, આ રીતે ભગવાન
આત્માના આનંદમાં જ્ઞાનમાં શ્રદ્ધામાં ક્યાંય પરનુ કાર્ય નથી; આત્મા પરદ્રવ્ય વગર
એકલો પોતાનું કાર્ય કરી શકે છે. આ રીતે ધર્મીજીવ પોતાના કાર્ય માટે પોતાની
સામે જુએ છે ને સ્વાશ્રયે નિર્મળકાર્ય પ્રગટ કરે છે.
એમાં ન આવે. વૈભવમાં વિભાવ નથી. જગતમાં