: ૧૮ : આત્મધર્મ : મહા : ર૪૯૪
(૧૯) જે જીવ દર્શનમોહ અને ચારિત્રમોહને નષ્ટ કરીને, વિષયોથી વિરકત થયો થકો, મનને
રોકીને આત્મસ્વભાવમાં સ્થિર થાય છે તે મોક્ષસુખને પ્રાપ્ત કરે છે.
(ર૦) જેને રાગ–દ્વેષ–મોહ તથા યોગપરિકર્મ નથી તેને શુભાશુભને ભસ્મ કરનાર ધ્યાનમય
અગ્નિ ઉત્પન્ન થાય છે.
(ર૧) શુદ્ધસ્વભાવથી સહિત સાધુને જે દર્શન–જ્ઞાનથી પરિપૂર્ણ ધ્યાન છે તે નિર્જરાનું કારણ
થાય છે; અન્યદ્રવ્યોથી સંસક્ત ધ્યાન નિર્જરાનું કારણ થતું નથી.
(રર) અંતરંગ અને બહિરંગ સર્વસંગથી રહિત, તથા અનન્યમન (અર્થાત્ એકાગ્રચિત્ત)
થઈને જે પોતાના ચૈતન્યસ્વભાવથી આત્માને જાણે–દેખે છે તે જીવ આત્મિકચારિત્રનું
આચરણ કરનાર છે.
(ર૩) જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રમાં ભાવના કરવી જોઈએ; અને તે (જ્ઞાન–દર્શન–ચારિત્ર)
ત્રણે આત્મસ્વરૂપ છે તેથી હે ભવ્ય! આત્મામાં ભાવના કર.
(ર૪) હું નિશ્ચયથી સદા એક, શુદ્ધ, દર્શન–જ્ઞાનાત્મક અને અરૂપી છું; અન્ય કંઈ પરમાણુ માત્ર
પણ મારું નથી.
(રપ) મોહ મારો કંઈપણ નથી, હું એક જ્ઞાનદર્શન ઉપયોગરૂપ જ છું–એમ જાણું છું. –આવી
ભાવનાથી યુક્ત જીવ દુષ્ટ અષ્ટ કર્મોને નષ્ટ કરે છે.
(ર૬) હું પરપદાર્થોનો નથી, અને પર પદાર્થો મારાં નથી, હું તો એકલો જ્ઞાનસ્વરૂપ જ છું; –આ
પ્રમાણે જે ધ્યાનમાં ચિન્તવે છે તે આઠ કર્મોથી મુક્ત થાય છે.
(ર૭) ચિત્ત શાંત થતાં ઈન્દ્રિયો શાંત થાય છે, અને ઈન્દ્રિયો શાંત થતાં આત્મ– સ્વભાવમાં રતિ
થાય છે; અને તેથી તે જીવ સ્પષ્ટપણે–ચોક્કસ નિર્વાણને પામે છે.
(ર૮) હું દેહ નથી, મન નથી, વાણી નથી, અને તેમનું કારણ પણ નથી, –આ પ્રકારનો જે ભાવ છે
તે શાશ્વતસ્થાનને પ્રાપ્ત કરે છે. (–અર્થાત્ આવી ભાવના જે ભાવે છે તે મોક્ષને પામે છે.)
(ર૯) દેહની જેમ મન અને વાણી પુદ્ગલદ્રવ્યાત્મક પરવસ્તુ છે, એમ ઉપદેશવામાં આવ્યું છે;
અને પુદ્ગલદ્રવ્ય તે પણ પરમાણુદ્રવ્યોનો પિંડ છે.
(૩૦) હું, નથી તો પુદ્ગલમય, કે નથી મેં તે પુદ્ગલોને પિંડરૂપ કર્યા; તેથી હું દેહ નથી, કે તે
દેહનો કર્તા નથી.
(૩૧) આ પ્રમાણે જ્ઞાનાત્મક, દર્શનભૂત, અતીન્દ્રિય, મહાઅર્થ, નિત્ય, નિર્મળ અને નીરાલંબ
શુદ્ધઆત્માનું ચિંતન કરવું જોઈએ.
(૩ર) હું પરપદાર્થોનો નથી અને પરપદાર્થો મારાં નથી; હું તો જ્ઞાનમય એકલો છું; –આ પ્રમાણે
જે ધ્યાનમાં ધ્યાવે છે તે જીવ આત્માનો ધ્યાતા છે.