તે શુભમાં સુખ હોય તો ત્યાંથી ખસવાનું મન કેમ થાય? અજ્ઞાની જીવ શુભથી ખસીને શુદ્ધમાં
જતો નથી પણ શુભથી ખસીને પાછો અશુભમાં જાય છે, એટલે પરતરફના વિષયમાં જ રહીને
શુભ ને અશુભમાં જ ઉપયોગને ભમાવ્યા કરે છે; પણ, ‘અત્યાર સુધી પરવલણમાં રહ્યો પણ
ક્્યાંયથી સુખ અનુભવમાં આવ્યું નહિ, માટે પર તરફના વલણમાં સુખ નથી પણ સ્વ તરફના
અંર્તમુખ અવલોકનમાં જ સુખ છે– અતીન્દ્રિયજ્ઞાનમાં જ સુખ છે’ –એમ નિર્ણય કરીને જો સ્વ
તરફ વળે તો સિદ્ધ ભગવાન જેવા આત્માના સુખનો અનુભવ પ્રગટે, ને વિષયોમાંથી રુચિ ટળી
જાય. –આ દશાનું નામ ધર્મ છે.
પાડ ને! વિષયોના લક્ષે વિષયોના સુખની ના પાડે છે તેથી તે ‘ના’ ટકતી નથી, ને પાછો બીજા
ઈન્દ્રિયવિષયોમાં જ તું લીન થાય છે. જો સ્વભાવના અતીન્દ્રિય સુખની રુચિથી હા પાડીને તે
વિષયસુખની ના પાડે તો તે ‘હા’ અને ‘ના’ બંને યથાર્થ ટકશે, ને આગળ જતાં અતીન્દ્રિય
કેવળ સુખ પ્રગટશે. એ રીતે આત્માર્થીને પહેલેથી જ સ્વલક્ષે ઈન્દ્રિય તરફના વલણમાંથી
આદરબુદ્ધિ ટળી જવી જોઈએ, ને અતીન્દ્રિય સુખની પરમ આદરપૂર્વક શ્રદ્ધા થવી જોઈએ, તે જ
અતીન્દ્રિય સુખ પ્રગટવાનો ઉપાય છે.
ચાંદો ઊંચો કે સૂરજ?