કર્મપણું માને છે, તેથી દુઃખી છે. તે દુઃખથી આત્મા કેમ છૂટે? તેની આ વાત છે.
પોતામાં આવું દુઃખ છે તે જેને ભાસ્યું છે, ને હવે તેનાથી છૂટવા માંગે છે. તે શિષ્ય
જિજ્ઞાસાથી પૂછે છે કે પ્રભો! આવું અજ્ઞાન કેમ મટે? ને જ્ઞાનવડે આત્મા આ દુઃખમય
આસ્રવોથી કેમ છૂટે? તેની રીત સમજાવો.
જ્ઞાનના પરિણમનમાં રાગનું પરિણમન નથી. આત્માના જ્ઞાનસ્વભાવનું પરિણમન
થઈને તેમાંથી ક્રોધાદિ ન નીકળે, ને ક્રોધના પરિણમનમાંથી જ્ઞાન ન નીકળે. આમ
બંનેને (જ્ઞાનસ્વભાવને અને ક્રોધાદિ પરભાવને) તદ્ન જુદાઈ છે; એવી જુદાઈ જાણતાં
આત્મા તે ક્રોધાદિનો કર્તા થતો નથી, જ્ઞાનભાવના કર્તાપણે જ પરિણમે છે. આવું અપૂર્વ
ભેદજ્ઞાન તે મોક્ષની કળા છે.
ક્રોધરૂપે થનારો નથી. ક્રોધરૂપ થાય તેને અમે સાચો આત્મા કહેતા નથી. જ્ઞાનાનંદ
સ્વરૂપ આત્મા આનંદનો ગંજ છે, આવા જ્ઞાનસ્વરૂપને જે જાણે છે પોતાને જ્ઞાન– સ્વરૂપે
અનુભવે છે તે રાગને પોતાપણે કરતો નથી. રાગથી ભિન્નપણે પોતાને અનુભવે છે.
સીમંધરભગવાને જે કહ્યું તે જ કુંદકુંદઆચાર્યદેવ કહે છે. સર્વજ્ઞની વાણી કહો કે સંતોની
વાણી કહો–બંનેમાં કાંઈ ફેર નથી. ભગવાન આત્મા જ્ઞાયકતત્ત્વ છે, તે જ્ઞાયકતત્ત્વ
રાગાદિ પરભાવોથી સંયુક્ત ખરેખર નથી, પણ અજ્ઞાનીને તે સંયુક્ત ભાસે છે.
અજ્ઞાનીનો આવો પ્રતિભાસ તે સંસારનું બીજ છે. પરભાવોથી ભિન્ન શુદ્ધ આત્માનો
પ્રતિભાસ એટલે કે અનુભવ તે મોક્ષનું બીજ છે. ભેદજ્ઞાનરૂપી બીજ ઊગી તેને
કેવળજ્ઞાનરૂપી પૂર્ણિમા થશે જ.