કારતક: ૨૪૯૮ આત્મધર્મ : ૧૫ :
વિકારનું ફળ છે. તે પુણ્યરૂપ ધર્મને અજ્ઞાની ઈચ્છે છે તેથી તે ભોગહેતુધર્મને
સેવે છે–એમ કહ્યું છે; રાગ વગરના શુદ્ધઆત્માના અનુભવરૂપ મોક્ષહેતુધર્મની તેને
ખબર નથી.
અંતરના અનુભવમાં પોતાના ચૈતન્ય–પરમદેવને સેવનાર ધર્મી જાણે છે કે મારો
આ ચૈતન્ય–ચિંતામણિ આત્મા જ મને પરમ સુખ દેનાર છે. એના સિવાય હું બીજા કોને
વાંછું? અરે, સ્વર્ગનો દેવ આવે તોય મારે એની પાસેથી શું લેવું છે? અજ્ઞાનીને તો
સ્વર્ગનો દેવ આવવાની વાત સાંભળે ત્યાં ચમત્કાર લાગે છે ને તેના મહિમા આડે ધર્મને
ભૂલી જાય છે; કેમકે એને પોતાને સ્વર્ગાદિના ભોગની વાંછા છે. અરે, મૂર્ખ લોકો તો
ભોગની વાંછાથી સર્પ–વાંદરા વગેરે હિંસક પ્રાણીઓને પણ દેવ–દેવીરૂપે પૂજે છે.
જુઓને, જૈન નામ ધરાવનારા પણ ઘણા લોકો ભોગની વાંછાથી–પુત્રાદિની વાંછાથી
અનેક દેવ–દેવલાંને પૂજે છે.–મૂરખને તે કાંઈ વિવેક હોય? ભગવાનનો સાચો ભક્ત
પ્રાણ જાય તોપણ ખોટા દેવ–દેવલાને પૂજે નહીં, માને નહીં. કોઈ કહે–માંગળિક
સાંભળશું તો પૈસા મળશે, –પણ ભાઈ! જૈનોનું માંગળિક એવું ન હોય; જૈનોનું
માંગળિક તો મોક્ષ આપે એવું હોય. માંગળિકના ફળમાં પૈસા મળવાની આશા ધર્મી
રાખે નહીં. એ રીતે ધર્મી નિષ્કાંક્ષ ભાવથી ધર્મને સેવે છે.
પ્રશ્ન:– વેપાર વગેરેમાં પૈસા મળે એવી વાંછા તો ધર્મીને પણ હોય છે, તો તેને
નિષ્કાંક્ષપણું ક્યાં રહ્યું?
ઉત્તર:– તેને હજી તે પ્રકારનો અશુભરાગ છે; પણ આ રાગથી કે પૈસામાંથી મને
સુખ મળશે–એવી મિથ્યાબુદ્ધિરૂપ વાંછા તેને નથી. રાગ અને સંયોગ બંનેથી પાર મારી
ચેતના છે, તેમાં જ મારું સુખ છે, એમ જાણનાર ધર્મી તે ચેતનાના ફળમાં બાહ્યસામગ્રી
વાંછતો નથી, તેથી તે નિષ્કાંક્ષ છે.
તે ધર્માત્મા ઈન્દ્રપદ કે ચક્રવર્તીપદના વૈભવને ભોગવતો દેખાય છતાં તેને વિષય
ભોગોનો રંચમાત્ર આદર નથી. અરે, અમે અતીન્દ્રિય આનંદના પિંડલા, જગતમાં ક્યાંક
અમારો આનંદ છે જ ક્યાં? તેથી તો કહ્યું છે કે–
चक्रवर्तीकी संपदा, इन्द्र सरीखे भोग।
काकवीठ सम गिनत हैं सम्यग्द्रष्टि–लोग।।
(ઈન્દોર હુકમચંદજી શેઠના જિનમંદિરમાં પણ આ દોહરો છે.)
વિષયો તરફના વિકલ્પને ધર્મી જીવ દુઃખ અને જેલ સમાન ગણે છે, એમાં સુખ