કારતક: ૨૪૯૮ આત્મધર્મ : ૫ :
“ મંગલ દીપાવલી–પ્રવચન “
મોક્ષ માટેની યોગ – ભક્તિ
જેના વડે તીર્થંકરો મોક્ષ પામ્યા, તું પણ તેમાં આત્માને જોડ!
[મહાવીરનિર્વાણ મંગલદિન: વીર સં. ૨૪૯૮ પ્રારંભ: નિયમસાર ગા. ૧૩૮]
આજે ભગવાન મહાવીર પરમાત્મા મોક્ષ પામ્યા તેનો મંગળ દિવસ છે; એવા
મોક્ષની ભક્તિ એટલે કે મોક્ષની આરાધના કેમ થાય તેની આ વાત છે.
ભાઈ, આ તારી મુક્તિના માર્ગ બતાવાય છે; તારા સુખની રીત બતાવાય
છે. આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપમાં ઉપયોગને જોડતાં વીતરાગી સમરસ પ્રગટે છે તે જ
મોક્ષની ભક્તિ છે, તે જ નિશ્ચય યોગભક્તિ છે. આવી ભક્તિવડે ઉત્તમ પુરુષો
મુક્તિને પામ્યા છે.
આત્માને ક્યાં જોડવો? કેવો અનુભવવો? તે વાત છે. અજ્ઞાની પોતાના
આત્માને રાગમાં જોડીને રાગને ભજે છે; તેને બદલે રાગથી ભિન્ન જે અતિ અપૂર્વ
નિરૂપરાગ ચૈતન્યપરિણતિ, તે પરિણતિમાં આત્માને જોડવો, તેમાં મોહ–રાગ–દ્વેષાદિ
રત્નત્રયભાવ તેમાં વર્તે છે. આવી અતિ–અપૂર્વ પરિણતિમાં આત્માનું પરિણમન તે મોક્ષ
માટેની યોગભક્તિ છે–એમ આ સૂત્રમાં કહ્યું છે.
અહો, કુંદકુંદાચાર્ય દેવ વગેરે સંતો તો વીતરાગ ભગવંતો હતા, તેમના રચેલાં
આ સૂત્રો તે પણ વીતરાગી સૂત્રો છે. તેમાં કહે છે કે હે ભવ્ય? મોક્ષને માટે તારા
આત્માને તારી અતિ અપૂર્વ વીતરાગ ચૈતન્યપરિણતિમાં જોડ; તેમાં આનંદમય સમરસ
છે, પણ તેમાં વિકલ્પ નથી, રાગ નથી, દુઃખ નથી, આવી નિર્વિકલ્પ ચૈતન્ય વિલાસરૂપ
રત્નત્રય–પરિણતિમા આત્માને જોડીને એટલે કે આત્માને તે રૂપે પરિણમાવીને
ભગવાન મહાવીર મોક્ષપદને પામ્યા. માટે હે ભવ્ય જીવો! હે મહાજનો! તમે પણ નિજ
આત્માને વીતરાગી સ્વપરિણતિમાં જોડીને, પરમ વીતરાગસુખ દેનારી આવી
યોગભક્તિ કરો.