કારતક ૨૪૯૯ ‘‘આત્મધર્મ’’ ૯
િનયમસારદ્વારા કુંદકુંદાચાયર્દેવે ચૈતન્યપરમતત્ત્વની
નિજભાવનાનું જે ઊંડુંઊંડું ઘોલન કર્યું છે તેનો આ સુંદર નમૂનો
છે. અહો, અા પરમતત્ત્વની િનજભાવનાનું ઘોલન અાનંદકારી
છે. અાવી િનજભાવના – અથેર્ જ શાસ્ત્રની રચના છે.
(નિયમસાર કળશ ૧૪૩ થી ૧પ૧ ના પ્રવચનમાંથી)
આત્માનો પરમ ચૈતન્યભાવ બતાવીને આચાર્ય દેવ કહે છે કે અહો! અમારા
અાવા પરમ સ્વભાવની ભાવના – અથેર્, વારંવાર તેના ઘોલન – અથેર્ અા શાસ્ત્ર રચાયું
છે. અહો, આવા પરમ સ્વભાવની ભાવના કરવા જેવી છે. રાગાદિ પરભાવોની ભાવના
તો જીવે અનંતકાળથી ભાવી છે, પણ રાગથી પાર એકલા જ્ઞાયકરસથી ભરેલા પોતાના
પરમ સ્વભાવની ભાવના જીવે કદી પૂર્વે ભાવી ન હતી. તેની ભાવનામાં અપૂર્વ
અતીન્દ્રિય આનંદ છે. અહીં ‘ભાવના’ તે વિકલ્પરૂપ નથી પણ અંદર નિર્મળ પરિણતિની
એકાગ્રતારૂપ આ ભાવના છે; આ ભાવના તે ભવના નાશનું કારણ છે.
કર્મના સંબંધવાળા જેટલા અશુદ્ધભાવો છે તેનાથી ભિન્ન પોતાના પરમ શુદ્ધ
ભાવને જાણીને તેની ભિન્નતાનો જે સદા અનુભવ કરે છે તે ધર્મીજીવને સદાય
પરભાવના ત્યાગરૂપ પ્રત્યાખ્યાન છે. આ પ્રત્યાખ્યાન – અધિકારમાં છેલ્લે નવ
કળશદ્વારા પરમતત્ત્વની ભાવના ભાવી છે. િનજ – ભાવનામાં પરમ ચૈતન્યતત્ત્વને
ફરીફરીને મલાવ્યું છે.
ચૈતન્યનો મહા અાનંદ તો જગતમાં પ્રિસદ્ધ છે. તે અાનંદ સહજ ચૈતન્યતત્ત્વની
ભાવનામાં ધર્મીને વ્યક્ત અનુભવાય છે. અહા, આવા મહાન આનંદ પાસે સંસારના
કલેશને તો કોણ ઈચ્છે? ચૈતન્યસુખને ચુકીને જેઓ વિષય – કષાયોમાં સુખ માટે ઝાંવા
નાંખે છે તેઓ તો જડબુદ્ધિ છે.
અહો, જિનેન્દ્રભગવાની વાણી પરભાવોથી ભિન્ન, અનંતગુણનું ધામ એવું
ચૈતન્યતત્ત્વ બતાવીને તેની ભાવના કરાવે છે. ભાવના અેટલે તેમાં અંતમુર્ખ પિરણિત
થતાં જે અદ્ભુત શાંતિ અનુભવાય છે તે શાંતિ પાસે રાગ – પુણ્ય કે પુણ્યનાં ફળ એ કાંઈ
જીવને જરાય ઈષ્ટ લાગતું નથી. પોતાનો શાંતસ્વભાવ જ તેને ઈષ્ટ લાગે છે, તેને જ તે
ભાવે છે.