આનંદઝરતું ચૈતન્યતત્ત્વ બિરાજી રહ્યું છે તેના અનુભવ વગર મોક્ષનો માર્ગ ઊઘડે
નહિ, ને રાગના ફળની વાંછા મટે નહિ. અરે, એકવાર તો રાગથી પાર તારા
ચૈતન્યસુખને લક્ષમાં લે; એનો સ્વાદ આવતાં જ આખી દુનિયા અને બધા
રાગાદિભાવો તને અત્યંત નીરસ લાગશે; ને ચૈતન્યનો કોઈ અપાર–અદ્ભુત મહિમા
તને પોતામાં અનુભવાશે,–સંતોએ પરમાગમમાં જેનો અપાર મહિમા ગાયો તે પરમ
તત્ત્વ તું પોતે જ છો.–એને લક્ષમાં લેવું તે જ પરમાગમનો સાર છે.
ભેદજ્ઞાનવડે આનંદમય ચૈતન્યપરિણતિ થવી તે જ સાચો પુરુષાર્થ છે, તે જ મોક્ષ
માટેનું સાચું પરાક્રમ છે. સમકિતી ધર્માત્મા શૂરવીરપણે વીતરાગમાર્ગને સાધે છે. એની
જ્ઞાનચેતના રાગથી કોઈ જુદું જ કામ કરે છે. એ બહારથી ન દેખાય. પણ બીજા એને
દેખે કે ન દેખે એની અપેક્ષા જ્ઞાનીને ક્યાં છે? એ તો જગતની અપેક્ષા છોડીને પોતે
પોતામાં એકલો–એકલો જ્ઞાનચેતનાના આનંદને વેદે છે...આનંદનો સ્વાદ લેતો લેતો
ભગવાનના માર્ગે ચાલ્યો જાય છે.
જ્ઞાનભાવમાં જ રહ્યું છે, જ્ઞાન રાગમાં ગયું નથી. જ્ઞાનપર્યાય પ્રગટી છે તે રાગમાં
તન્મય થતી જ નથી. ચૈતન્યસ્વભાવની અપૂર્વ શાંતિના વેદનમાં રાગનું વેદન કેમ હોય?
શાંતિના બરફમાં કષાયનો અગ્નિ કેમ હોય? જેમ લોકો રોગની વેદનાને સારી માનતા
નથી તેમ રાગ તો ચૈતન્યમાં રોગ જેવો છે, તેના વેદનને ધર્મી સારું માનતા નથી.
શુભાશુભ રાગ કે હર્ષ–શોક આવી પડે તેનાથી ધર્માત્માની જ્ઞાનચેતનાનું વેદન જુદું ને
જુદું છે, તે જ્ઞાનચેતના રાગાદિને કરતી જ નથી. ધર્મીના અનંતગુણમાં પ્રગટેલા
સમ્યગ્દર્શનાદિ નિર્મળભાવો રાગથી છૂટા મુક્ત જ છે, મોક્ષસુખનો નમૂનો તેના
વેદનમાં વર્તે છે. અહો, ધર્માત્માના આવા કાર્યને અજ્ઞાનીઓ ક્યાંથી ઓળખી શકે?
જ્ઞાની તો પોતે પોતાનું કામ અંદર કર્યે જાય છે, તેને બીજા લોકો જાણે કે ન જાણે–એનું
શું કામ છે? (–એ વાત શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીએ એક પત્રમાં લખી છે.)