: ચૈત્ર : ૨૫૦૧ આત્મધર્મ : ૧૫ :
* :સમ્યક્ત્વાદિ ભાવવડે ચૈતન્યજીવન જીવવાનો ભગવાનનો ઉપદેશ છે *
નિરંતર અભ્યાસ કર્તવ્ય છે, એટલે જિનાગમે કહ્યું છે તે પ્રમાણે સ્વસન્મુખ
પરિણામનો નિરંતર પ્રયત્ન કર્તવ્ય છે.
સૌથી પહેલાંં તો જિનવચન અનુસાર શુદ્ધાત્માને જાણીને
સ્વસન્મુખ સ્વાનુભવ સહિત તેની સમ્યક્ પ્રતીતિ કરે તે સમ્યગ્દર્શનની
આરાધના છે; ત્યાંથી કર્મોની નિર્જરા થવા માંડે છે. પછી સ્વરૂપમાં સ્થિર
થઈને અત્યંત વિશુદ્ધભાવથી ઉત્કૃષ્ટ આરાધના કરતાં જીવ મુક્તિ પામે છે.
અને જેને કાંઈક આરાધના અધૂરી રહી જાય તે ધર્માત્મા મુનિરાજ કે
શ્રાવક આરાધના સહિત સલ્લેખના કરીને સ્વર્ગમાં જાય છે ને પછી મનુષ્ય
થઈ આરાધના ઉત્કૃષ્ટપણે પૂર્ણ કરીને મોક્ષને પામે છે. આ રીતે શીલ કહો,
આરાધના કહો, કે મોક્ષમાર્ગ કહો–તે જિનવચનનો સાર છે, ને તેનું ફળ
સિદ્ધાલયસુખની પ્રાપ્તિ છે.
સમ્યગ્જ્ઞાન સર્વ પ્રયોજનની સિદ્ધિનું કારણ હોવાથી
મંગળરૂપ છે.
લોકમાં સર્વજનપ્રસિદ્ધ છે કે યથાર્થજ્ઞાનથી સર્વ સિદ્ધિ છે. પ્રથમ તો
દર્શનની વિશુદ્ધિપૂર્વક ભગવાન અર્હંતદેવ પ્રત્યે પરમભક્તિ હોય; આવા
સમ્યક્ત્વસહિત હોય ને જિનભક્તિ સહિત હોય તેવા જ્ઞાનને જ ખરેખર
જ્ઞાન કહેવાય છે. અહા, જેમના વચનથી સમ્યક્ત્વની પ્રાપ્તિ થાય છે તેમના
પ્રત્યે જો પરમભક્તિ ન ઉલ્લસે તો ત્યાં સમ્યક્ત્વની આરાધના ક્યાંથી
હોય? જેના વચનથી સમ્યક્ત્વ થાય છે એવા દેવ–ગુરુ પ્રત્યે પરમભક્તિ
હોય છે, એવી ભક્તિ વગરનું જ્ઞાન તે જ્ઞાન નથી પણ અજ્ઞાન જ છે. વળી
ચૈતન્યનું ભાન થતાં અતીન્દ્રિય આનંદના સ્વાદ પાસે જગતના વિષયોનો
સ્વાદ તૂચ્છ લાગે છે, એટલે સહેજે વિષયોથી વિરક્તિ થઈ જાય છે. જો
ચૈતન્યરસની પરમપ્રીતિ અને વિષયોથી વિરક્તિ ન થાય તો તેણે જાણ્યું
શું? તેણે સંસાર અને મોક્ષના કારણને કઈ રીતે જાણ્યા? વિષયો તો
સંસારનું કારણ છે અને વિષયોથી વિરક્તિ કરીને ચૈતન્યસન્મુખ પ્રવૃત્તિ તે
મોક્ષનું કારણ છે. જે જીવ સંસાર–મોક્ષના કારણને ઓળખે છે તેને
ચૈતન્યના આનંદના અનુભવની પ્રીતિ છે, ને વિષયોમાં આકુળતાનું વેદન
છે તેનાથી તે વિરક્ત થાય છે. અહા, ચૈતન્યનો પરમ શાંતરસ જેણે ચાખ્યો
તેને આકુળતાજનક વિષયોનો રસ કેમ રહે?