: ૪૮ : આત્મધર્મ : અષાઢ : ૨૫૦૧
જિનવાણીના
(સંપાદકીય)
આજેય ભગવાન મહાવીરનું વીતરાગી શાસન ધમધોકાર ચાલી
રહ્યું છે; પૂ. ગુરુદેવના પ્રતાપે ભારતમાં ઠેરઠેર અધ્યાત્મતત્ત્વ સમજવા માટે
હજારો જિજ્ઞાસુ જીવો જાગ્યા છે, ને વીરનાથનો વીતરાગ–સંદેશ સાંભળવા
આતુર છે અનેક ઠેકાણે જિજ્ઞાસુ વિદ્વાનભાઈઓ વાંચનકાર તરીકે જાય છે.
કોઈપણ ઠેકાણે વીતરાગી જિનવાણીનું વાંચન ચાલતું હોય ત્યાં
એક વાત ખૂબ મહત્ત્વની છે કે વાંચનમાં શ્રી દેવ–ગુરુ ને જિણવાણીનો મહિમા
પ્રસિદ્ધ થવો જોઈએ; દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્ર માટે ક્્યાંય, કોઈપણ અપેક્ષાના બહાને
કટુ શબ્દો કે તોછડાઈભર્યા શબ્દોનો પ્રયોગ જરા પણ કરવો ન જોઈએ;
ઉપદેશ મધુર ભાષામાં હોવો જોઈએ. કેટલાક ઉપદેશકો અત્યંત કડવા શબ્દોથી
વાત કરતા જણાયા છે; એવા ઉપદેશને સત્ય ઉપદેશ કહી શકાય નહિ, કેમકે
ઉપદેશ ‘મધુર’ હોવો જોઈએ. સત્ય પણ જો કષાયપૂર્વક કહેવામાં આવે તો
તેને શાસ્ત્રો ‘અસત્ય’ ની કક્ષામાં જ મુકે છે. તેથી જિનરાજને નમસ્કાર
કરવામાં શ્રી કુંદકુંદસ્વામી ખાસ વિશેષણથી કહે છે કે–
શતઈન્દ્રવંદિત ત્રિજગહિત ‘નિર્મળ મધુર વદનારને,’
નિઃસીમ ગુણ ધરનારને, જિતભવ નમું જિનરાજને.
વીતરાગ ઉપદેશ મધુર ભાષામાં, જાણે શાંતરસનું ઝરણું વહેતું હોય
એવો હોય છે. સામો જીવ ન સમજે માટે કડકભાષા કહેવી જોઈએ,–એવી
દલીલ વ્યાજબી નથી; સમયસારમાં કહે છે કે વિરોધ કરનાર પ્રત્યે પણ
મીઠાસથી ને સમભાવથી જ ઉપદેશ આપવો ‘અમે સ્પષ્ટ વક્તા છીએ, અથવા
ઘણા દ્રઢ છીએ, ને કડક શબ્દપ્રયોગ વગર સામા જીવો સમજતા નથી’
–એવી દલીલથી પણ કડકભાષામાં ઉપદેશ આપવાનું ઉચિત નથી.
ઉપદેશમાં પ્રહારાત્મક કે ખંડનાત્મક રીત વાપરવી ન જોઈએ; કદાચ
સિદ્ધાંતના મતભેદો બાબત સ્પષ્ટતા કરવી પડે તો તે પણ અત્યંત મધુરતાથી,
ને શાંતિથી, કષાયજન્ય ભાષા વગર વધુ સારી રીતે થઈ શકે છે.
આત્મિકમહિમાને અનુલક્ષીને જ શાંતરસની પ્રધાનતાથી વાંચન ચાલવું
જોઈએ, તો જ સ્વ–પરને હિતનું કારણ થાય.