Page -10 of 513
PDF/HTML Page 21 of 544
single page version
અંદરમાં તેમ જ બહારમાં રજથી (પોતાનું) અત્યંત અસ્પૃષ્ટપણું વ્યક્ત કરતા હતા
(
તો મુનિજનો સાચા માર્ગને કેમ જાણત?
કરું છું.
સીમંધર ભગવાનનાં સમવસરણમાં ગયા હતા અને ત્યાં તેઓશ્રી આઠ દિવસ રહ્યા
હતા એ વિષે અણુમાત્ર શંકા નથી. એ વાત એમ જ છે; કલ્પના કરશો નહિ, ના
કહેશો નહિ; માનો તોપણ એમ જ છે, ન માનો તોપણ એમ જ છે. યથાતથ્ય વાત
છે, અક્ષરશઃ સત્ય છે, પ્રમાણસિદ્ધ છે.
Page -9 of 513
PDF/HTML Page 22 of 544
single page version
તેની પ્રશંસા
છે, તે સંબંધી નિરૂપણ
કથંચિત્ ઉત્પાદ -વ્યય -ધ્રૌવ્યયુક્તપણું
નિરાકરણ
થાય છે તે શક્તિવૈચિત્ર્ય
ગ્રહ્યા -મૂક્યા વિના તથા પરરૂપે
પરિણમ્યા વિના સર્વને દેખતો -જાણતો
હોવાથી તેને અત્યંત ભિન્નપણું છે એમ
દર્શાવે છે.
કરે છે.
Page -8 of 513
PDF/HTML Page 23 of 544
single page version
આત્મા અને જ્ઞાનનો કર્તૃત્વ -કરણત્વકૃત
જ્ઞાનમાં વર્તે છે.
અવિદ્યમાન પર્યાયોનું જ્ઞાનપ્રત્યક્ષપણું દ્રઢ
નક્કી કરે છે.
છે.
એમ વિવેચે છે.
કેવળીભગવંતોની માફક બધાય જીવોને
નિષેધે છે.
સર્વને નહિ જાણનાર એકને પણ
ક્રમે પ્રવર્તતા જ્ઞાનનું સર્વગતપણું સિદ્ધ થતું
કરતાં જ્ઞાન -અધિકારનો ઉપસંહાર
કરે છે.
કયું હેય છે તે વિચારે છે.
સુખ નથી’ એવા અભિપ્રાયનું ખંડન
કરે છે.
Page -7 of 513
PDF/HTML Page 24 of 544
single page version
કરે છે.
ખંડન કરે છે.
ભૂત પાપને ઉત્પન્ન કરનાર અશુભો-
પયોગથી અવિશેષપણું પ્રગટ કરે છે. ૭૨
કરે છે.
દૂર કરતા થકા, અશેષ દુઃખનો ક્ષય
કરવાનો દ્રઢ નિશ્ચય કરી શુદ્ધોપયોગમાં
વસે છે.
જાગૃત રહે છે.
નિઃશ્રેયસનો પારમાર્થિક પંથ છે
યોગ્ય છે.
ક્રિયાકારી છે.
સિદ્ધિ માટે પ્રયત્ન કરે છે.
Page -6 of 513
PDF/HTML Page 25 of 544
single page version
ઉપસંહાર કરે છે.
ભાવમાં નિશ્ચળ ટકે છે.
ખંડન કરે છે.
સત્તા અને દ્રવ્યનું ગુણ -ગુણીપણું સિદ્ધ
નક્કી કરે છે.
Page -5 of 513
PDF/HTML Page 26 of 544
single page version
મનુષ્યાદિપર્યાયાત્મક હોય છે
જ્ઞાનનું, કર્મનું અને કર્મફળનું સ્વરૂપ વર્ણવીને
કરે છે.
મૂર્ત અને અમૂર્ત ગુણોનાં લક્ષણ તથા સંબંધ
વિશિષ્ટ પર્યાયો તેમનું સ્વરૂપ વર્ણવે છે. ૧૫૨
Page -4 of 513
PDF/HTML Page 27 of 544
single page version
પરદ્રવ્યના સંયોગનું જે કારણ તેના વિનાશને
જીવનું અસાધારણ સ્વલક્ષણ
કાર્યપણે દર્શાવે છે.
વિભાગ
વિભાગનું જ્ઞાન -અજ્ઞાન છે.
એકાગ્રસંચેતનલક્ષણધ્યાન આત્માને
Page -3 of 513
PDF/HTML Page 28 of 544
single page version
સર્વથા અંતરંગ છેદ નિષેધ્ય છે.
સમાપ્તિ.
મોક્ષમાર્ગપણું હોવાનો નિયમ
મોક્ષમાર્ગનું સાધકતમ છે.
Page -2 of 513
PDF/HTML Page 29 of 544
single page version
અકિંચિત્કર છે.
યુગપદપણું
વિશેષપણે કરવાયોગ્ય છે.
કેવો જીવ શ્રમણાભાસ છે તે કહે છે.
કરનારનો વિનાશ
તેનો વિનાશ
Page -1 of 513
PDF/HTML Page 30 of 544
single page version
જ મુખ્ય અને વ્યવહારનયને ગૌણ કરવાનો આશય છે
નયો કદી આદરણીય નથી. વ્યવહારનયના આશ્રયે કદી ધર્મ અંશે પણ થતો નથી, પરંતુ
તેના આશ્રયે તો રાગ
કોઈ વખતે વ્યવહારનયને મુખ્ય કરીને તથા નિશ્ચયનયને ગૌણ રાખીને કથન કરવામાં
આવે; પોતે વિચાર કરે તેમાં પણ કોઈ વખતે નિશ્ચયનયની મુખ્યતા અને કોઈ વખતે
વ્યવહારનયની મુખ્યતા કરવામાં આવે; અધ્યાત્મશાસ્ત્રમાં પણ જીવનો વિકારી પર્યાય જીવ
સ્વયં કરે છે તેથી થાય છે અને તે જીવનો અનન્ય પરિણામ છે
આદરણીય છે અને કોઈ વખતે વ્યવહારનય આદરણીય છે
જ થતી જાય છે અને અશુદ્ધતા ટળતી જ જાય છે. એ રીતે નિશ્ચયની મુખ્યતાના જોરે
પૂર્ણ કેવળજ્ઞાન થતાં ત્યાં મુખ્ય
Page 0 of 513
PDF/HTML Page 31 of 544
single page version
पुण्यप्रकाशकं, पापप्रणाशकमिदं शास्त्रं श्री प्रवचनसारनामधेयं, अस्य मूलग्रन्थकर्तारः
श्रीसर्वज्ञदेवास्तदुत्तरग्रन्थकर्तारः श्रीगणधरदेवाः प्रतिगणधरदेवास्तेषां वचनानुसारमासाद्य
आचार्यश्रीकुन्दकुन्दाचार्यदेवविरचितं, श्रोतारः सावधानतया शृण्वन्तु
Page 1 of 513
PDF/HTML Page 32 of 544
single page version
ચાર્યદેવ શ્લોક દ્વારા મંગળાચરણ કરતાં જ્ઞાનાનંદસ્વરૂપ પરમાત્માને નમસ્કાર કરે છેઃ]
Page 2 of 513
PDF/HTML Page 33 of 544
single page version
[અર્થઃ
र्दर्शनाधिकारः, ततश्च सप्तनवतिगाथाभिश्चारित्राधिकारश्चेति समुदायेनैकादशाधिकत्रिशतप्रमितसूत्रैः
सम्यग्ज्ञानदर्शनचारित्ररूपेण महाधिकारत्रयं भवति
सिद्धिः, तदनन्तरं त्रयस्त्रिंशद्गाथापर्यन्तं ज्ञानप्रपञ्चः, ततश्चाष्टादशगाथापर्यन्तं सुखप्रपञ्चश्चेत्यन्तराधि-
कारचतुष्टयेन शुद्धोपयोगाधिकारो भवति
प्रथममहाधिकारे समुदायपातनिका ज्ञातव्या
प्रभृति गाथात्रयमथ शुभाशुभशुद्धोपयोगत्रयसूचनमुख्यत्वेन ‘जीवो परिणमदि’ इत्यादिगाथासूत्रद्वयमथ
तत्फलकथनमुख्यतया ‘धम्मेण परिणदप्पा’ इति प्रभृति सूत्रद्वयम्
‘अइसयमादसमुत्थं’ इत्यादि गाथाद्वयम्
Page 3 of 513
PDF/HTML Page 34 of 544
single page version
ગાથાઓની ઉત્થાનિકા કરે છેઃ ]
હોવાથી અત્યંત મધ્યસ્થ થઈને,
આશ્રય કરતા થકા, પ્રતિજ્ઞા કરે છેઃ
तयात्यन्तमध्यस्थो भूत्वा सकलपुरुषार्थसारतया नितान्तमात्मनो हिततमां भगवत्पञ्चपरमेष्ठि-
प्रसादोपजन्यां परमार्थसत्यां मोक्षलक्ष्मीमक्षयामुपादेयत्वेन निश्चिन्वन् प्रवर्तमानतीर्थनायक-
पुरःसरान् भगवतः पञ्चपरमेष्ठिनः प्रणमनवन्दनोपजनितनमस्करणेन सम्भाव्य सर्वारम्भेण
मोक्षमार्गं संप्रतिपद्यमानः प्रतिजानीते
परित्यक्तसमस्तशत्रुमित्रादिपक्षपातेनात्यन्तमध्यस्थो भूत्वा धर्मार्थकामेभ्यः सारभूतामत्यन्तात्महिताम-
विनश्वरां पंचपरमेष्ठिप्रसादोत्पन्नां मुक्तिश्रियमुपादेयत्वेन स्वीकुर्वाणः, श्रीवर्धमानस्वामितीर्थकरपरमदेव-
प्रमुखान् भगवतः पंचपरमेष्ठिनो द्रव्यभावनमस्काराभ्यां प्रणम्य परमचारित्रमाश्रयामीति प्रतिज्ञां करोति
૨. ધર્મ, અર્થ, કામ ને મોક્ષ એ ચારે પુરુષ -અર્થોમાં (પુરુષ -પ્રયોજનોમાં) મોક્ષ જ સારભૂત (શ્રેષ્ઠ, તાત્ત્વિક)
૪. પ્રસાદ=પ્રસન્નતા; કૃપા.
૫. ઉપાદેય=ગ્રહણ કરવા યોગ્ય. (મોક્ષરૂપી લક્ષ્મી હિતતમ, સાચી અને અવિનાશી હોવાથી ઉપાદેય છે.)
૬.
Page 4 of 513
PDF/HTML Page 35 of 544
single page version
વળી શેષ તીર્થંકર અને સૌ સિદ્ધ શુદ્ધાસ્તિત્વને,
તે સર્વને સાથે તથા પ્રત્યેકને પ્રત્યેકને,
અર્હંતને, શ્રી સિદ્ધનેય નમસ્કરણ કરી એ રીતે,
रत्नत्रयात्मकप्रवर्तमानधर्मतीर्थोपदेशकं श्रीवर्धमानतीर्थकरपरमदेवम्
Page 5 of 513
PDF/HTML Page 36 of 544
single page version
भूतत्वाच्च तीर्थम्
Page 6 of 513
PDF/HTML Page 37 of 544
single page version
ઘાતિકર્મમળ ધોઈ નાખેલ હોવાથી જેમને જગત પર અનુગ્રહ કરવામાં સમર્થ એવી
અનંતશક્તિરૂપ પરમેશ્વરતા છે, તીર્થપણાને લીધે જે યોગીઓને તારવાને સમર્થ છે, ધર્મના
કર્તા હોવાથી જે શુદ્ધસ્વરૂપપરિણતિના કરનાર છે, તે પરમ ભટ્ટારક, મહાદેવાધિદેવ,
પરમેશ્વર, પરમ પૂજ્ય, જેમનું નામ ગ્રહણ પણ સારું છે એવા શ્રી વર્ધમાનદેવને, પ્રવર્તમાન
તીર્થના નાયકપણાને લીધે પ્રથમ જ, પ્રણમું છું.
त्वाच्छुद्धस्वरूपवृत्तिविधातारं, प्रवर्तमानतीर्थनायकत्वेन प्रथमत एव परमभट्टारकमहादेवाधिदेव-
परमेश्वरपरमपूज्यसुगृहीतनामश्रीवर्धमानदेवं प्रणमामि
Page 7 of 513
PDF/HTML Page 38 of 544
single page version
છે એવા શેષ
પ્રાપ્ત કરી છે એવા શ્રમણોને
સદ્ભાવ હોવાથી મનુષ્યક્ષેત્રમાં પ્રવર્તતા તીર્થનાયકો સહિત વર્તમાનકાળગોચર કરીને,
(
सिद्धांश्च, ज्ञानदर्शनचारित्रतपोवीर्याचारयुक्तत्वात्संभावितपरमशुद्धोपयोगभूमिकानाचार्योपाध्याय-
साधुत्वविशिष्टान् श्रमणांश्च प्रणमामि
स्तीर्थनायकैः सह वर्तमानकालं गोचरीकृत्य युगपद्युगपत्प्रत्येकं प्रत्येकं च मोक्षलक्ष्मीस्वयं-
वरायमाणपरमनैर्ग्रन्थ्यदीक्षाक्षणोचितमङ्गलाचारभूतकृतिकर्मशास्त्रोपदिष्टवन्दनाभिधानेन सम्भाव-
परिणतत्वात् सम्यग्ज्ञानदर्शनचारित्रतपोवीर्याचारोपेतानिति
Page 8 of 513
PDF/HTML Page 39 of 544
single page version
આશ્રમને
સમ્યગ્જ્ઞાનનો
नमस्कारं कृत्वा
सम्यग्दर्शनज्ञानसंपन्नो भूत्वा, जीवत्कषायकणतया पुण्यबन्धसंप्राप्तिहेतुभूतं सरागचारित्रं
પ્રવર્તે છે.
Page 9 of 513
PDF/HTML Page 40 of 544
single page version
જબરજસ્તીથી અર્થાત
કારણ છે એવા વીતરાગચારિત્ર નામના સામ્યને પ્રાપ્ત કરું છું. સમ્યગ્દર્શન, સમ્યગ્જ્ઞાન
ને સમ્યક્ચારિત્રના ઐક્યસ્વરૂપ એકાગ્રતાને હું અવલંબ્યો છું એવો (આ) પ્રતિજ્ઞાનો અર્થ
છે. આ રીતે ત્યારે આમણે (શ્રીમદ્ભગવત્કુંદકુંદાચાર્યદેવે) સાક્ષાત
वीतरागचारित्राख्यं साम्यमुपसम्पद्ये
रुचिरूपं सम्यक्त्वमित्युक्तलक्षणज्ञानदर्शनस्वभावं, मठचैत्यालयादिलक्षणव्यवहाराश्रमाद्विलक्षणं, भावा-
श्रमरूपं प्रधानाश्रमं प्राप्य, तत्पूर्वकं क्रमायातमपि सरागचारित्रं पुण्यबन्धकारणमिति ज्ञात्वा परिहृत्य