૨૪ ઐસે સાથમેં રહતા હૈ. જિસકો નય પ્રગટ હોતી હૈ ઉસકે સાથમેં પ્રમાણ હોતા હૈ. પ્રમાણજ્ઞાન સાથમેં રહતા હૈ. દ્રવ્ય-પર્યાય દોનોંકા પ્રમાણ-સે મિલાન હોતા હૈ. ઇસલિયે જો કેવલજ્ઞાન પ્રગટ હોતા હૈ, જો મુનિદશા પ્રગટ હોતી હૈ, સાધક દશા-સાધના વહ સબ પર્યાયમેં હોતી હૈ. ઇસ અપેક્ષા-સે નય ઔર પ્રમાણ દોનોં પૂજ્ય હૈં. ગુરુદેવ કોઈ જગહ કહતે થે, નયકો મુખ્ય કરતે થે.
યદિ પ્રમાણ પૂજ્ય નહીં હોવે તો મુનિદશા ભી પૂજ્ય નહીં હોવે, તો કેવલજ્ઞાન ભી પૂજ્ય નહીં હોવે. પર્યાય પ્રગટ હોતી હૈ તો નય ઔર પ્રમાણ દોનોં (સાથમેં રહતે હૈં). સાધક દશામેં દ્રવ્યદૃષ્ટિ મુખ્ય કરકે સાધનાકી પર્યાય જો પ્રગટ હોતી હૈ, ચૌથી ભૂમિકા, પાઁચવી, છઠ્ઠી-સાતવીં ભૂમિકા સબ ભૂમિકા હોતી હૈ. ઉસમેં સબ પર્યાય પ્રગટ હોતી હૈ. ઇસલિયે દોનોં સાથમેં (હોતે હૈં).
પરન્તુ નયકી અપેક્ષા-સે અનાદિ કાલ-સે જીવને શુદ્ધનયકા પક્ષ કિયા નહીં. શુદ્ધનયકે બિના મુક્તિ પ્રગટ હોતી નહીં. ઇસલિયે નય પૂજ્ય હૈ, પ્રમાણ પૂજ્ય નહીં હૈ. વહ તો પર્યાયકો ગૌણ કરનેકે લિયે કહા હૈ. પરન્તુ સાધક દશામેં પર્યાય તો આતી હૈ. ઇસલિયે મુનિકો પૂજ્ય કહતે હૈં, કેવલજ્ઞાન (પૂજ્ય હૈ). દોનોં અપેક્ષા સમઝની ચાહિયે.
ગુરુદેવકી બાતમેં દો અપેક્ષા આતી થી. દૂસરી જગહ પ્રમાણ ઔર નયકા સબકા સમ્બન્ધ આતા થા. ગુરુદેવ ભક્તિકા અધિકાર, દાનકા અધિકાર સબ પઢતે થે તો ઉસમેં નિશ્ચય-વ્યવહારકા મિલાન કરતે થે. દોનોં સમઝના ચાહિયે.
નય મુખ્ય હૈ. અનાદિ કાલ-સે જીવને ઉસે ગ્રહણ નહીં કિયા. મુક્તિકે માર્ગમેં શુદ્ધાત્માકી દૃષ્ટિ મુખ્ય રહતી હૈ. પરન્તુ પર્યાયકી શુદ્ધતા હોતી હૈ. ઇસલિયે નય ઔર પ્રમાણ સાથમેં રહતે હૈં. પ્રમાણ પૂજ્ય નહીં હૈ. પરન્તુ નય-પ્રમાણ દોનોં પૂજ્ય હૈં, કોઈ અપેક્ષા-સે. તો મુનિદશા પૂજ્ય નહીં હોતી, તો કેવલજ્ઞાન પૂજ્ય નહીં હોતા. યદિ પ્રમાણ પૂજ્ય નહીં હોતા તો, પર્યાય પૂજ્ય નહીં હોતી તો.
મુમુક્ષુઃ- આજ ટેપમેં આયા થા, માતાજી! કિ ધ્રુવકે ષટકારક અલગ હૈ, પર્યાયકે ષટકારક અલગ હૈં. તો હમેં ગભરાહટ હોતી હૈ.
સમાધાનઃ- નહીં, અલગ ઐસે નહીં હૈ. ધ્રુવકે ષટકારક અલગ, વહ દૂસરી અપેક્ષા હૈ. દોનોં દ્રવ્ય અલગ-અલગ હૈં. ધ્રુવકા ષટકારક ઔર દૂસરે દ્રવ્યકા અલગ હૈ. ઔર પર્યાયકે ષટકારકકી અપેક્ષા દૂસરી હૈ.
જિતના દ્રવ્ય સ્વતંત્ર હૈ, ઉતની પર્યાય સ્વતંત્ર નહીં હૈ. પર્યાય દ્રવ્યકે આશ્રયમેં હોતી હૈ. પર્યાય યદિ ઇતની સ્વતંત્ર હોવે તો દ્રવ્ય ઔર પર્યાય દોનોં દ્રવ્ય હો જાય. યદિ ઇતની પર્યાય સ્વતંત્ર હો તો પર્યાય હી દ્રવ્ય હો જાય, દોનોં દ્રવ્ય હો જાય. ઇસલિયે પર્યાય દ્રવ્યકે આશ્રય-સે હોતી હૈ. પરન્તુ પર્યાય એક અંશ હૈ. વહ સ્વતંત્ર હૈ. યહ બતલાનેકે