2 maraṇ karate-karate bāhar kriyāmeṁ ruk jātā hai, kahān̐-kahān̐ ruk jātā hai. muktikā mārga to bhītarameṁ hai aur svānubhūti ānanda ātmāmeṁ-se pragaṭ hotā hai, bāhar-se to ātā nahīṁ. isaliye bhītarameṁ jātā hai to bhītarameṁ-se caitanyadev prakāśamān hotā hai, vah bāhar- se nahīṁ hotā hai.
mumukṣuḥ- māteśvarī! ye vacanāmr̥tameṁ āyā hai ki ruci anuyāyī vīrya hai aur ham sab isīliye yahān̐ āye haiṁ aur āte rahate haiṁ, phir bhī hamārā sahī diśāmeṁ ... kyoṁ nahīṁ calatī hai?
samādhānaḥ- yahān̐ ruci hotī hai, lekin puruṣārtha nahīṁ hotā hai. ruci to hotī hai, lekin us jātakā puruṣārtha honā cāhiye. puruṣārtha manda hai. ruci, ātmākī ruci karanā. jo ātmā hai usako pahacānanā. usake pīche prayatna, bāraṁbār prayatna karanā cāhiye. rucikī tīvratā karanī cāhiye. kahīṁ cain na paḍe, maiṁ ātmā hūn̐, maiṁ ātmā hūn̐, kahīṁ cain na paḍe, vibhāvameṁ cain nahīṁ paḍanā cāhiye aur bhītarameṁ caitanyameṁ bāraṁbār dr̥ṣṭi, upayog bāraṁbār us taraph jānā cāhiye. to puruṣārtha karane-se pragaṭ hotā hai.
jaise sphaṭik nirmal hai, jal nirmal hai, vaise ātmā nirmal hī hai. par taraph dr̥ṣṭi, upayog jātā hai to usameṁ malinatā dikhanemeṁ ātī hai. bhītarameṁ to malinatā hai nahīṁ, to bhītarameṁ jo jātā hai ki maiṁ śuddha hūn̐, to śuddhātmā taraph jāne-se śuddha paryāy pragaṭ hotī hai. bāharameṁ upayog dene-se aśuddha paryāy pragaṭ hotī hai.
mumukṣuḥ- vacanāmr̥tameṁ āyā hai ki jñāyakake lakṣya-se tamām laukik kārya karanā. khāte-pīte, uṭhate-baiṭhate jñāyakakā lakṣya karanā. thoḍā-sā spaṣṭa kījiye.
samādhānaḥ- khāte-pīte (har vakta) ek jñāyakakā hī (lakṣya rakhanā). usameṁ ekatva nahīṁ honā. maiṁ jñāyak hūn̐, jñāyak hūn̐, yah pahale to abhayāsarūp-se hotā hai. yathārtha pariṇati jñān honeke bād jñānīko yathārtha pariṇati hotī hai. usako khāte-pīte usakī bhedajñānakī dhārā rahatī hai, maiṁ jñāyak hūn̐, jñāyak hū̃n. pahale to abhyās rahatā hai khātā- pīte ki maiṁ jñāyak hū̃n. ye khānekā svabhāv merā nahīṁ hai, ye śarīr bhī merā svabhāv nahīṁ hai, merā tattva nahīṁ hai, maiṁ to bhinna tattva hū̃n. aur vibhāv bhī merā svabhāv nahīṁ hai. isaliye khāte-pīte, calate-phirate, sote sabameṁ maiṁ jñāyak hūn̐, aisā abhyās karanā cāhiye.
jñānīkī to aisī sahaj daśā rahatī hai. khāte-pīte, sote, svapnameṁ jñāyak hūn̐, aisī jñāyakakī pariṇati-bhedajñānakī dhārā usako niraṁtar calatī rahatī hai. usameṁ truṭ nahīṁ paḍatī. pahale to usakā abhyās hotā hai ki maiṁ jñāyak hūn̐, jñāyak hū̃n. aise raṭan karane mātra nahīṁ parantu bhītarameṁ aisī taiyārī honī cāhiye ki maiṁ jñāyak hū̃n.