230
mumukShuH- .. vah to khyAlame.n AtA hai. viShay jo bAhya padAthAko jAnatA hai. parantu jo bhAvendriy hai, vah to j~nAnakI paryAy hai, use kaise bhinna jAnanI? usakA upAy kyA?
samAdhAnaH- kShayopasham j~nAn adhUrA j~nAn rAg mishrit hai na. adhUrA j~nAn rAgamishrit hai. rAgamishrit jo hai vah apanA mUl svabhAv nahI.n hai. rAgamishrit bhAv jo a.ntarame.n hote hai.n, vah kShayopashamaj~nAn adhUrA j~nAn hai, vah adhUrA j~nAn hai utanA AtmA nahI.n hai. AtmA to pUrNa svarUp hai. us pUrNako pahachAnanA, pUrNa par dR^iShTi rakhanI. vah j~nAn bhale kShayopasham j~nAn AtmAkA ughAD hai, parantu vah adhUrA j~nAn hai aur vah rAgamishrit hai. vah rAgamishrit hai. rAgamishrit hai isaliye vah apanA mUl nahI.n hai, shuddhAtmAkA mUl svabhAv nahI.n hai. adhUrI paryAy jitanA vah nahI.n hai. usakA j~nAn karanA.
mumukShuH- adhUrI paryAyako j~ney samajhanA?
samAdhAnaH- hA.N, vah adhUrI paryAy j~ney hai. use jAnanA ki ye adhUrI hai. mai.n to pUrNa svarUp hU.N. adhUrA hai vah merA mUl svarUp nahI.n hai. vah jAnane yogya hai. adhUrI paryAy hai use jAnanI. usakA j~nAn barAbar kare to Age baDhe. pUrNa chaitanya par dR^iShTi kare, akhaNDako pahichAne. mai.n to shAshvat akhaNDa dravya hU.N. kShayopasham j~nAn jitanA bhI nahI.n hU.N, sAdhanAkI adhUrI paryAy ho utanA bhI mai.n nahI.n hU.N, pUrNa vItarAg dashA ho vah pUrNa paryAy hai.n, bAkI svaya.n anAdiananta shAshvat dravya akhaNDa hai. phir usame.n sAdhanAkI paryAy bIchame.n AtI hai, nahI.n AtI aisA nahI.n, parantu usakA j~nAn kare ki ye AtI hai, parantu usakI dR^iShTi pUrNa par hai. pUrNa svabhAv par aur pUrNa vItarAgatA kaise ho, vah use lakShyame.n hai, upAdeyarUp hai. pUrNa ho jAy isaliye vah sab sAdhanAkI paryAye.n ChUT jAtI hai, pUrNa vItarAg ho jAtA hai.
shuddha paryAy, shuddhAtmAkI paryAy sarvathA bhinna kahA.N hai? shuddhAtmAkI shuddha paryAye.n sarvathA bhinna nahI.n hai.
mumukShuH- dravyakI apekShA-se?
samAdhAnaH- dravyadR^iShTikI apekShA-se vah kShaNik hai. lekin vah chaitanyake Ashray- se paryAy hotI hai. use sarvathA bhinna nahI.n kah sakate, koI apekShA-se bhinna hai. sarvathA bhinna nahI.n kah sakate, apekShA-se bhinna hai. utanA bhed paDA us apekShA-se hai. mUl svabhAvame.n bhed nahI.n hai. bhedakI apekShA-se use (bhinna kahA). pUrNa aur apUrNakI apekShA rakhatA hai, nimittake sadabhAv-abhAvakI apekShAvAlI paryAy hai, us paryAy jitanA AtmA nahI.n hai. AtmA to akhaNDa shAshvat hai. isaliye use katha.nchit bhinna kahate hai.n, sarvathA bhinna nahI.n kahate. dravyame.n hI paryAy hotI hai, dravya-se bhinna nirAdhAr nahI.n hotI.