306 mai.n hU.N aur yah vibhAv hai vah mai.n nahI.n hU.N. usake bAd puruShArthakI gati-se bhedaj~nAnakI dhArA pragaT kare to vah bhedaj~nAnakI dhArA sahaj hote-hote use vikalpa ChUTe binA nahI.n rahatA. parantu utanI svaya.nko andarase apanI pariNati jAge to hotA hai. bhAvanA ho, parantu us jAtakI puruShArthakI gati svaya.n pragaT kare to hotA hai.
mumukShuH- .. to hI vikalpa TUTe yA indriy j~nAn-se vikalpa TUTatA hai?
samAdhAnaH- atIndriy j~nAn arthAt mai.n j~nAyak hU.N. j~nAyak hI svaya.n atIndriy j~nAn hai. j~nAyakako grahaN kare. bAhar-se isase jAnA, yah jAnA, vah jAnA, jAnA vah j~nAn aise nahI.n. parantu mai.n j~nAyak svabhAv hU.N, j~nAyakarUp pariNamit j~nAyak, pariNamit arthAt pragaT pariNamit nahI.n huA hai, j~nAnasvabhAvI hai, us svabhAvako grahaN kare to pragaT ho. yah j~nAn, yah j~nAn aise bhed nahI.n, parantu j~nAnasvabhAv hI jo vastukA hai, use grahaN kare to hotA hai.
mumukShuH- vachanAmR^itame.n j~nAyak-j~nAyak shabda jagah-jagah AtA hai. to j~nAyakake Ashray- se hI sab prApta ho jAnevAlA hai yA dUsarA kuCh karanekA hai?
samAdhAnaH- j~nAyakake Ashray-se hI sab pragaT honevAlA hai. parantu j~nAyakakA Ashray leneke liye usakI pahichAn karanI paDe. j~nAyak kaun hai? j~nAyakakA svabhAv kyA hai? ye vibhAv kaun? usakA lakShaN pahichAnanA paDe. aur j~nAyakako grahaN karaneke liye gurudev kyA kahate hai.n? gurudevane kyA mArga batAyA hai? vah pragaT na ho tabatak, dev- guru-shAstrakI mahimA Aye, gurudevane kyA kahA hai us tattvakA vichAr kare, vah sab Aye, parantu grahaN ek j~nAyakako karanA hai.
j~nAyakako grahaN karane-se sab grahaN hotA hai. j~nAyak arthAt svaya.n. svaya.nkA astitva j~nAyak grahaN kiyA to vibhAv-se bhinna paDatA hai aur bhedaj~nAn hotA hai. aur us bhedaj~nAnakI ugratA, j~nAyakakI ugratA hote-hote usIme.n lInatA baDhAtA huA, usakI pratIti, usakA j~nAn aur usame.n lInatA, vah karate-karate usIme.n Age jAtA hai. j~nAyak grahaN karanekA ek hI mArga hai. usake liye tattva vichAr, utanI gaharI ruchi, gurudev kyA kahate hai.n usakA Ashay grahaN karanA, vah sab rahatA hai. dhyey ek j~nAyakako grahaN karanekA honA chAhiye.
mumukShuH- Apako jab anubhUti huyI tab Ap paNDitajIko bAra.nbAr likhate the ki ab itanA bAkI hai, itanA bAkI hai, itanA bAkI hai, kisake AdhAr-se? j~nAyakake AdhAr-se Ap kahate the?
samAdhAnaH- andar-se mujhe aisA lagatA thA. andar aisA lagatA thA. yah j~nAn koI alag hai, andar koI alag AtmA hai. AtmA bhinna hai, aisA huA karatA