౨౪౫
చైతన్య తత్త్వ హీ హూఁ. విశేష భేదభావ గౌణ కరకే శుద్ధాత్మాకీ పర్యాయ ప్రగట హోతీ హై. విభావకీ పర్యాయ గౌణ హో జాతీ హై. మైం చైతన్య శుద్ధాత్మా హూఁ, ఐసీ ప్రతీత తో దృఢ కరనీ చాహియే, ఐసా జ్ఞాన కరనా చాహియే, ఉసకీ లీనతా హోనీ చాహియే. తో స్వానుభూతి హోతీ హై. బారంబార మైం జ్ఞాయక హూఁ, జ్ఞాయక హూఁ, ఐసా విచార కరకే, లక్షణ పహచానకర (ఆగే బఢనా). యథార్థ పీఛాన హోవే తో భీ ఉసకా అభ్యాస కరనా చాహియే. యే అచ్ఛా నహీం హై, మైం చైతన్య జ్ఞాయక హూఁ. సామాన్య స్వరూప అనాదిఅనన్త (హూఁ). గుణకా భేద, పర్యాయకా భేద పర దృష్టి నహీం కరకే, మైం చైతన్య హూఁ. ఉసమేం గుణ హై, పర్యాయ హై తో భీ దృష్టి తో అఖణ్డ పర రఖనీ చాహియే. జ్ఞాన సబకా హోతా హై, పరన్తు దృష్టి ఏక అఖణ్డ చైతన్య సామాన్య పర హోతీ హై. ద్రవ్యదృష్టికే బల-సే ఉసమేం లీనతా (హోతీ హై).
దృష్టి-సమ్యగ్దర్శన హోనే-సే సబ నహీం హో జాతా హై. లీనతా-చారిత్ర, స్వరూప రమణతా- లీనతా బాకీ రహతా హై. మునిఓం ఛఠవేం-సాతవేం గుణస్థానమేం ఝులతే హైం. లీనతా విశేష హో జాతీ హై. సమ్యగ్దృష్టికో ఇతనీ లీనతా నహీం హోతీ. తో భీ ఉసకో స్వానుభూతి హోతీ హై. స్వరూపాచరణ చారిత్ర హోతా హై. భేదజ్ఞానకీ ధారా చలతీ హై. స్వానుభూతి-సే బాహర ఆవే తో భేదజ్ఞానకీ ధారా క్షణ-క్షణ, క్షణ-క్షణ, క్షణ-క్షణమేం ఖాతే-పీతే, జాగతే, స్వప్నమేం భేదజ్ఞానకీ ధారా (చలతీ హై). జ్ఞాయకధారా ఔర ఉదయధారా దోనోం భిన్న చలతీ హై. కోఈ-కోఈ బార స్వానుభూతి హోతీ హై. నిర్వికల్ప స్వానుభూతి-సే బాహర ఆవే తో భేదజ్ఞానకీ ధారా (చలతీ హై).
ఉసకే పహలే ఉసకీ మహిమా కరనీ చాహియే, ఉసకీ లగనీ కరనీ చాహియే, తత్త్వకా విచార కరనా చాహియే, ఆత్మాకా స్వభావ పహచాననా చాహియే. ఆత్మాకా జ్ఞాన లక్షణ (పహచానకర) మైం జ్ఞాయక హూఁ, మైం అఖణ్డ జ్ఞాయక హూఁ, ఉసకో విచార కరకే గ్రహణ కరనా చాహియే. ఉసకే భేదజ్ఞానకా అభ్యాస కరనా చాహియే. మైం చైతన్య అఖణ్డ హూఁ. మైం విభావ- సే (భిన్న హూఁ). గుణభేద, పర్యాయభేద ఆది భేదమేం వికల్ప ఆతా హై. వాస్తవిక భేద ఆత్మామేం నహీం హై. ఆత్మా అఖణ్డ హై. ఇసమేం జ్ఞాన, దర్శన, చారిత్ర సబ హై. లక్షణ భిన్న-భిన్న హై, తో భీ వస్తు ఏక హై. ఉసకా నిర్ణయ కరకే ఉసకీ ప్రతీత కరనీ చాహియే. ఉసమేం లీనతా కరనీ చాహియే.
ముముక్షుః- .. బాహరమేం తో అచ్ఛా లగతా నహీం హై. అన్దర జానేమేం కితనా సమయ లగేగా?
సమాధానః- క్యా కహతే హైం? బాహరమేం అచ్ఛా నహీం (లగతా). స్వభావకీ పహచాన కరే తో, స్వభావకా లక్షణ పహచానకర ఉసకీ ప్రతీత దృఢ హోవే, బారంబార అభ్యాస కరే. జిసకో యథార్థ పురుషార్థ ఉఠతా హై తో అంతర్ముహూర్తమేం హో జాతా హై. ఔర విశేష పురుషార్థ కరే తో, ఆచార్యదేవ కహతే హైం, ఛః మహినేమేం హో జాతా హై. పరన్తు ఇతనా అభ్యాస నహీం కరతా హై. అచ్ఛా నహీం లగతా హై, దుఃఖ లగతా హై తో భీ స్వరూపకా లక్షణ పీఛానకర ఉసకా