౧౪౬ బాత హై. పురుషార్థ ఔర ప్రతీతమేం థోడా అంతర రహ జాతా హై. జిసే ప్రతీతి హో-సమ్యగ్దర్శన హో ఔర తురన్త చారిత్ర హో జాయ ఐసా నహీం బనతా. పరన్తు ప్రతీతి హో ఉసకా అము కార్య తో ఆతా హీ హై. జిసకీ యథార్థ ప్రతీతి హుయీ, ఉసే అముక భేదజ్ఞానకీ ధారా నిర్వికల్ప దశా తో ప్రగట హుయీ హై, పరన్తు ఉసకీ లీనతామేం దేర లగతీ హై.
ముముక్షుః- సన్ముఖ జో కహనేమేం ఆతా హై కి యహ సన్ముఖ హుఆ హై. సన్ముఖతా ఔర ప్రతీతమేం క్యా ఫర్క హై? ఇసే ప్రతీతి హై ఔర ఇస సన్ముఖతా హై.
సమాధానః- ప్రతీత తో యథార్థ ప్రతీతి. సహజ భేదజ్ఞానకీ ధారా ప్రగట హో గయీ వహ ప్రతీతి. స్వసన్ముఖ హుఆ ఉసమేం అముక జాతకీ రుచి హై. ఉసే అభీ యథార్థ ప్రతీతి నహీం హుయీ హై.
ముముక్షుః- కిసకే సన్ముఖ హుఆ హై, ఉసే మాలూమ హై?
సమాధానః- ఆత్మాకే సన్ముఖ హుఆ హై.
ముముక్షుః- సన్ముఖ మానే క్యా?
సమాధానః- సన్ముఖ అర్థాత ఆత్మా తరఫ ఉసకీ పరిణతి ముడతీ హై కి యహీ ముఝే చాహిఏ. సమీప ఆ గయా హై, వికల్ప, విభావ తో ఉసే ఏకదమ నహీం రుచతా హై. ముఝే సహజ జ్ఞాయకతా రుచతీ హై, అంతరమేం జ్ఞాయక తరఫ ఉసకీ బార-బార గతి జాతీ హై. అభీ యథార్థ నహీం హుఆ హై, వహ సన్ముఖతా హై.
ముముక్షుః- యథార్థ నహీం హుఆ హై, వహ సన్ముఖతా హై. సన్ముఖతా అర్థాత ఉసే ఖ్యాల హై కి యహ, ఇసకే సన్ముఖ హూఁ, యహ, ఉసే ఖ్యాలమేం ఆయా హై?
సమాధానః- హాఁ, ఉసే అముక ప్రకార-సే ఆయా హై. వాస్తవిక తో ఐసా హీ హై కి జబ యథార్థ హుఆ తబ హుఆ. ఉసకే పహలేకా హై వహ సబ తో యోగ్యతావాలా కహా జాతా హై. ఫిర ఉసమేం సమీప కితనా, దూర కితనా వహ స్వయం సమఝ లేనా. వహాఁ తక తో ఉసకే దో భాగ హీ హై. యథార్థ జబ సమ్యగ్దర్శన ప్రగట హోతా హై, తభీ యథార్థ ప్రతీతి, తభీ సమ్యగ్దర్శన. ఉసమేం భాగ నహీం హై.
ఉసకే పూర్వకా సబ మన్ద ఔర తీవ్రతావాలా హీ కహనేమేం ఆతా హై. వహ సబ విశేషణ, యథార్థ విశేషణ సబ సమ్యగ్దర్శనమేం లాగూ పడతే హైం. ఉసకే పహలే ఉసకీ రుచి ఔర జిజ్ఞాసా ఉస తరఫకీ హై. వహ ఉసే ఉస ప్రకార-సే కారణరూప-సే యథార్థ కహనేమేం ఆతా హై. వహ కారణరూప (కహా జాతా హై).
ముముక్షుః- జబ ఐసా విచార కరతే హైం కి బహినకో ఇతనే అల్ప సమయమేం సమ్యగ్దర్శన హో గయా ఔర హమ ఇతనే-ఇతనే సాల-సే మహేనత కరతే హైం తో భీ పరిణతి హోతీ నహీం. పురుషార్థకే ప్రకారమేం కుఛ క్షతి హోగీ?
సమాధానః- మహేనత కీ, వహ మహేనత భీ కైసీ కీ, వహ సమఝనా పడేగా న. పురుషార్థకీ