౨౭౫
హోతా హై. యథార్థ ద్రవ్యకో గ్రహణ కియా తో జ్ఞానమేం ద్రవ్య ఔర పర్యాయ దోనోం జ్ఞానమేం గ్రహణ హోతే హైం. దర్శన ఏవం జ్ఞాన సాథమేం హీ హోతే హైం. ఇసలియే విషయ తో ఏక చైతన్యకో గ్రహణ కరనేకా హై. జ్ఞాన సబ కరతా హై. పరన్తు సమ్యగ్దర్శన ప్రాప్త కరనే హేతు భేదజ్ఞాన కరే వహ ఏక హీ ఉసకా ఉపాయ హై. ఔర ఉసకే లియే స్వయం తైయారీ (కరే). చైతన్య కోఈ అపూర్వ వస్తు హై, కోఈ అనుపమ హై. ఉసకీ మహిమా ఆయే, ఉసకీ లగన లగే, బారంబార ఉసీకా అభ్యాస కరే, వహీ ఉసకా ఉపాయ హై.
ఉసే ఏకత్వబుద్ధి టూటకర భేదజ్ఞాన హో. ద్రవ్యకీ దృష్టి, ద్రవ్య పర దృష్టి (కరే). స్వసే ఏకత్వ ఔర పరసే విభక్త. విభావ-సే విభక్త హోనా ఔర అపనేమేం ఏకత్వ హోనా. వహ ఉసకా ఉపాయ హై, దూసరా కోఈ నహీం హై. ఐసీ భేదజ్ఞానకీ ధారా ప్రగట హో, మైం జ్ఞాయక హూఁ. ఉసే యాద నహీం కరనా పడతా, ఐసీ సహజ జ్ఞాయకధారా, సహజ జ్ఞాతాకీ ధారా-జ్ఞాయకధారా ప్రగట హో తో ఉసమేం వికల్ప ఛూటకర నిర్వికల్ప దశా హో. వహ ఉసకా ఉపాయ హై. పరన్తు ఉసకే లియే బారంబార ఉసకా అభ్యాస కరనా చాహియే. చైతన్యకా ద్రవ్య, గుణ, పర్యాయ క్యా హై? వహ శాశ్వత ద్రవ్య కైసే హో? ఉసకీ పర్యాయ క్యా హై? వహ సబ నక్కీ కరకే బారంబార అభ్యాస కరే కి మైం భిన్న హీ హూఁ. యే శరీర మైం నహీం హూఁ, యే విభావ మేరా స్వభావ నహీం హై. విభావకీ పరిణతి హోతీ హై, పరన్తు ఉససే భిన్న మేరా స్వభావ హై. ఉససే భిన్న పడనేకా ప్రయత్న కరే కి మైం జ్ఞాయక హూఁ. వహ ఏక హీ ఉపాయ హై. జ్ఞాతాధారా ప్రగట కరనీ, వహ ఏక హీ ఉపాయ హై.
ముముక్షుః- జ్ఞాతాధారా ద్రవ్యకే ఆశ్రయ-సే ప్రగట హోతీ హై. తో ఆశ్రయకా క్యా అర్థ బతానా చాహతే హో?
సమాధానః- ఆశ్రయ అర్థాత అపనా అస్తిత్వ, చైతన్యకా అస్తిత్వ గ్రహణ కరనా కి యహ మైం హూఁ ఔర యహ మైం నహీం హూఁ. అపనా అస్తిత్వ గ్రహణ కరకే ఉసమేం స్థిర ఖడా రహతా హై కి మైం యహీ హూఁ. అన్య కుఛ మైం నహీం హూఁ. ఇస తరహ ఉసకీ దృష్టి విభావ తరఫ-సే ఉఠాకర జ్ఞాయకకా జో అస్తిత్వ చైతన్య జో హై, వహ మైం హూఁ. ఇసప్రకార అపనే జ్ఞానస్వభావకో గ్రహణ కర లే. యే విభావకే సాథ జో జ్ఞాన హై, వహ విభావమిశ్రిత జ్ఞాన నహీం, పరన్తు అకేలా జో జ్ఞాన హై, వహ జ్ఞానస్వరూప హీ మైం హూఁ. వహ జ్ఞాన జ్ఞాయకకే ఆధార-సే హై. వహ గుణ హై పరన్తు వహ గుణ జ్ఞాయకకే ఆధార-సే హై. ఇసలియే ద్రవ్యకో గ్రహణ కరే. జ్ఞానలక్షణ ద్వారా లక్ష్యకో గ్రహణ కరే. ద్రవ్యకో గ్రహణ కరే కి యే జ్ఞాన, జ్ఞాన-సే భరా జో ద్రవ్య హై వహీ మైం హూఁ. ఇసప్రకార అపనే అస్తిత్వకో గ్రహణ కరే. ఉసమేం దృష్టికో స్థాపిత కరే ఔర ఉసమేం లీనతా కరే. ఉసకా ఆలమ్బన వహ ద్రవ్య హై, అన్య కోఈ ఆలమ్బన నహీం హై.
భగవాననే, గురుదేవనే ఏక హీ ఉపాయ (బతాయా హై). జో మోక్ష గయే, వే ఇస ఏక హీ ఉపాయ-సే గయే హైం. దూసరా కోఈ ఉసకా ఉపాయ నహీం హై. చైతన్యకా ఆశ్రయ గ్రహణ కరే. బాహర