Chha Dhala-Hindi (English transliteration). Teesaree dhal vishay-suchi; Chauthee dhal vishay-suchi; Panchavee dhal vishay-suchi; Chhathavee dhal vishay-suchi; Pahalee Dhal; MangalAcharan; Gatha: 1: granth rachanAkA uddeshya aur jeevokee IchA,2: gurushikSha sunanekA Adesh tathA sansar-paribhramankA kAran,3: is granthkee pramAnikatA aur nigodakA dukha,4: nigodakA dukha aur vahase nikalkar prApt hui paryAye,5: tiryanchgatime trasparyaykee durlabhatA aur usakA dukh,6: tiryanchgatime asaNgyeeke dukh,7: tiryanchgatime nirbalatA tathA dukh,8: tiryanchgatime dukhakI adhikatA aur narakgatikI praptikA kAran,9: narakokee bhoomee aur nadiyokA varan,10: narakake semal vrukSh tathA shardee-garmeeke dukh,11: narkome anya nArkee, asurkumAr tathA pyAskA varan,12: narakoki bhoomee, Ayu aur manushyagatikee prAptikA varan,13: manushyagatime garbhanivAs tathA prasavkAlke dukha (Dhal 1).

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 2 of 11

 

Page -3 of 192
PDF/HTML Page 21 of 216
single page version

background image
tIsarI DhAl
Atmahit, sachchA sukh tathA do prakAr se mokShamArgakA kathan 1 ----- 53
nishchayasamyagdarshan-gnAn-chAritrakA svarUp ................ 2 ----- 56
vyavahAr samyaktva (samyagdarshan)kA svarUp ................ 3 ----- 57
jIvake bhed, bahirAtmA aur uttam antarAtmAkA lakShaN .... 4 ----- 58
madhyam aur jaghanya antarAtmA tathA sakal paramAtmA ....... 5 ---- 60
nikal paramAtmAkA lakShaN tathA paramAtmAke dhyAnakA upadesh 6 ---- 62
ajIv–pudgal, dharma aur adharmadravyake lakShaN tathA bhed .. 7 ---- 63
AkAsh, kAl aur Asravake lakShaN athavA bhed ........ 8 ----- 65
AsravatyAgakA upadesh aur bandha, samvar, nirjarAkA lakShaN 9 ---- 67
mokShakA lakShaN, vyavahArasamyaktvakA lakShaN tathA kAraN ... 10 --- 70
samyaktvake pachchIs doSh tathA ATh guN .................. 11 --- 71
samyaktvake ATh ang (guN) aur shankAdi ATh
doShonkA lakShaN .................................. 12-13 73
mad nAmak ATh doSh ................................... 13-14 77
chhah anAyatan tathA tIn mUDhatA doSh ..................... 14 ---- 79
avratI samakitIkI devon dvArA pUjA aur gnAnIkI
gRuhasthapanemen aprIti............................... 15 ---- 80
samyaktvakI mahimA, samyagdRuShTike anutpatti sthAn tathA
sarvottam sukh aur sarva dharmakA mUl...................... 16 ---- 81
samyagdarshanake binA gnAn aur chAritra kA mithyApanA ....... 17 ---- 83
tIsarI DhAlakA sArAnsh........................................... 85
tIsarI DhAlakA bhed-sangrah ........................................ 87
tIsarI DhAlakA lakShaN-sangrah ..................................... 88

Page -2 of 192
PDF/HTML Page 22 of 216
single page version

background image
antar-pradarshan................................................... 91
tIsarI DhAlakI prashnAvalI ........................................ 92
chauthI DhAl
samyaggnAnakA lakShaN aur usakA samay ................... 1 ----- 94
samyagdarshan aur samyaggnAnamen antar ...................... 2 ----- 95
samyaggnAnake bhed, parokSha aur deshapratyakShake lakShaN ......... 3 ----- 97
sakal-pratyakSha gnAnakA lakShaN aur gnAnakI mahimA ......... 4 ----- 98
gnAnI aur agnAnIke karmanAshake viShayamen antar ........... 5 --- 100
gnAnake doSh aur manuShyaparyAy AdikI durlabhatA ........... 6 --- 101
samyaggnAnakI mahimA aur kAraN......................... 7 --- 103
samyaggnAnakI mahimA aur viShayechchhA rokanekA upAy....... 8 --- 105
puNya-pApamen harSha-viShAdakA niShedh aur tAtparyakI bAt ..... 9 --- 106
samyakchAritrakA samay aur bhed tathA
ahinsANuvrat aur satyANuvratakA lakShaN ........... 10 -- 108
achauryANuvrat, brahmacharyANuvrat, parigrahaparimANANuvrat
tathA digvratakA lakShaN ............................ 11 -- 110
deshavrat (deshAvagAshik) nAmak guNavratakA lakShaN ......... 12 -- 113
anarthadanDavratake bhed aur unakA lakShaN ................... 13 -- 114
sAmAyik, proShadh, bhogopabhogaparimAN aur
atithisamvibhAgavrat .............................. 14 -- 116
niratichAr shrAvak vrat pAlan karanekA phal ............... 15 -- 117
chauthI DhAlakA sArAnsh ......................................... 119
chauthI DhAlakA bhed-sangrah....................................... 121
chauthI DhAlakA lakShaN-sangrah .................................... 123

Page -1 of 192
PDF/HTML Page 23 of 216
single page version

background image
chauthI DhAlakA antar-pradarshan ................................... 126
chauthI DhAlakI prashnAvalI ...................................... 127
pAnchavIn DhAl
bhAvanAonke chintavanakA kAraN, usake
adhikArI aur usakA phal ...................... 1 --- 130
bhAvanAonkA phal aur mokShasukhakI prAptikA samay ....... 2 --- 131
1. anitya bhAvanA ..................................... 3 --- 132
2. asharaN bhAvanA .................................... 4 --- 133
3. sansAr bhAvanA ...................................... 5 --- 134
4. ekatva bhAvanA ...................................... 6 --- 135
5. anyatva bhAvanA ..................................... 7 --- 136
6. ashuchi bhAvanA ..................................... 8 --- 138
7. Asrav bhAvanA ..................................... 9 --- 139
8. samvar bhAvanA ....................................... 10 -- 141
9. nirjarA bhAvanA ...................................... 11 -- 142
10. lok bhAvanA ..................................... 12 -- 143
11. bodhidurlabh bhAvanA ................................ 13 -- 144
12. dharma bhAvanA....................................... 14 -- 145
AtmAnubhavapUrvak bhAvalingI munikA svarUp .............. 15 -- 146
pAnchavIn DhAlakA sArAnsh ........................................ 147
pAnchavIn DhAlakA bhed-sangrah ..................................... 148
pAnchavIn DhAlakA lakShaN-sangrah ................................... 149
antar-pradarshan................................................. 151
pAnchavIn DhAlakI prashnAvalI ..................................... 151

Page 0 of 192
PDF/HTML Page 24 of 216
single page version

background image
chhaThavIn DhAl
ahinsA, satya, achaurya, brahmacharya mahAvratake lakShaN ........ 1 --- 153
parigrahatyAg mahAvrat, IryA samiti aur bhAShA samiti ...... 2 --- 155
eShaNA, AdAn-nikShepaN aur pratiShThApan samiti .......... 3 --- 158
muniyonkI tIn gupti aur pAnch indriyon par vijay ......... 4 --- 160
muniyonke chhah Avashyak aur sheSh sAt mUlaguN .......... 5 --- 162
muniyonke sheSh guN tathA rAg-dveShakA abhAv ............... 6 --- 163
muniyonke tap, dharma, vihAr tathA svarUpAcharaNachAritra ....... 7 --- 166
svarUpAcharaNachAritra (shuddhopayog)kA varNan ................ 8 --- 169
svarUpAcharaNachAritra (shuddhopayog)kA varNan ................ 9 --- 171
svarUpAcharaNachAritrakA lakShaN aur nirvikalpa dhyAn ....... 10 -- 172
svarUpAcharaNachAritra aur arihantadashA .................... 11 -- 174
siddhadashAkA (siddhasvarUp)kA varNan ..................... 12 -- 176
mokShadashAkA varNan ..................................... 13 -- 178
ratnatrayakA phal aur Atmahitamen pravRuttikA upadesh ........ 14 -- 179
antim sIkh .......................................... 15 -- 181
grantha-rachanAkA kAl aur usamen AdhAr .................. 16 -- 183
chhaThavIn DhAlakA sArAnsh......................................... 183
chhaThavIn DhAlakA bhed-sangrah ....................................... 185
chhaThavIn DhAlakA lakShaN-sangrah ................................... 187
antar-pradarshan.................................................. 189
prashnAvalI ..................................................... 189

Page 1 of 192
PDF/HTML Page 25 of 216
single page version

background image
shrIsadgurudevAy nama
adhyAtmapremI kavivar paNDit daulatarAmajI kRut
chhahaDhAlA
(subodh TIkA)
pahalI DhAl
mangalAcharaN
(soraThA)
tIn bhuvanamen sAr, vItarAg vignAnatA .
shivasvarUp shivakAr, namahUn triyog samhArikain ..1..
anvayArtha :(vItarAg ) rAg-dveSh rahit, (vignAnatA)
kevalagnAn, (tIn bhuvanamen) tIn lokamen, (sAr) uttam vastu
(shivasvarUp) AnandasvarUp [aur ] (shivakAr) mokSha prApta
karAnevAlA hai; [use main ] (triyog) tIn yogase (samhArikain)
sAvadhAnI pUrvak (namahUn ) namaskAr karatA hUn .
noT– is granthamen sarvatra ( ) yah chihna mUl granthake padakA hai aur
[ ] is chihna kA prayog sandhi milAneke liye kiyA gayA hai .

Page 2 of 192
PDF/HTML Page 26 of 216
single page version

background image
bhAvArtha : rAg-dveSharahit ‘‘kevalagnAn’’ Urdhva, madhya
aur adho– in tIn lokamen uttam, AnandasvarUp tathA mokShadAyak

Page 3 of 192
PDF/HTML Page 27 of 216
single page version

background image
anvayArtha :(tribhuvanamen) tInon lokamen (je ) jo
(ananta) ananta (jIv) prANI [hain ve ] (sukh) sukhakI (chAhain) ichchhA
karate hain aur (dukhatain) dukhase (bhayavanta) Darate hain, (tAtain) isaliye
(guru) AchArya (karuNA) dayA (dhAr) karake (dukhahArI) dukhakA
nAsh karanevAlI aur (sukhakAr) sukhako denevAlI (sIkh) shikShA
(kahain) kahate hain .
bhAvArtha :tIn lokamen jo ananta jIv (prANI) hain, ve
dukhase Darate hain aur sukhako chAhate hain, isaliye AchArya dukhakA
nAsh karanevAlI tathA sukh denevAlI shikShA dete hain
..1..
hai; isaliye main (daulatarAm) apane triyog arthAt man-vachan-kAy
dvArA sAvadhAnI pUrvak us vItarAg (18 doSharahit ) svarUp
kevalagnAnako namaskAr karatA hUn
..
grantha-rachanAkA uddeshya aur jIvonkI ichchhA
je tribhuvanamen jIv ananta, sukh chAhain dukhatain bhayavanta .
tAtain dukhahArI sukhakAr, kahain sIkh guru karuNA dhAr ..1..

Page 4 of 192
PDF/HTML Page 28 of 216
single page version

background image
anvayArtha :(bhavi) he bhavya jIvo ! (jo) yadi
(apano) apanA (kalyAn) hit (chAho )chAhate ho [to ] (tAhi)
gurukI vah shikShA (man) manako (thir) sthir (An) karake (suno)
suno [ki is sansAramen pratyek prANI ] (anAdi) anAdikAlase
(moh mahAmad) moharUpI mahAmadirA (piyo) pIkar, (Apako)
apane AtmAko (bhUl) bhUlakar (vAdi) vyartha (bharamat) bhaTak rahA
hai .
bhAvArtha :he bhadra prANiyon ! yadi apanA hit chAhate ho
to, apane manako sthir karake yah shikShA suno . jis prakAr koI
sharAbI manuShya tej sharAb pIkar, nashemen chakachUr hokar, idhar-udhar
DagamagAkar giratA hai; usIprakAr yah jIv anAdi-kAlase mohamen
gurushikShA sunanekA Adesh tathA sansAr-paribhramaNakA kAraN
tAhi suno bhavi man thir An, jo chAho apano kalyAn .
moh mahAmad piyo anAdi, bhUl Apako bharamat vAdi ..2..

Page 5 of 192
PDF/HTML Page 29 of 216
single page version

background image
phansakar, apanI AtmAke svarUpako bhUlakar chAron gatiyommen janma-
maraN dhAraN karake bhaTak rahA hai
..2..
is granthakI prAmANikatA aur nigodakA dukh
tAs bhramanakI hai bahu kathA, pai kachhu kahUn kahI muni yathA .
kAl ananta nigod manjhAr, bItyo ekendrI tan dhAr ..3..
anvayArtha :(tAs) us sansAramen (bhramanakI)
bhaTakanekI (kathA) kathA (bahu) baDI (hai) hai (pai) tathApi (yathA)
jaisI (muni) pUrvAchAryonne (kahI) kahI hai [tadanusAr main bhI ]
(kachhu) thoDI-sI (kahUn) kahatA hUn [ki is jIvakA ] (nigod
manjhAr) nigodamen (ekendrI) ekendriy jIvake (tan) sharIr (dhAr)
dhAraN karake (anant) anant (kAl) kAl (vItyo) vyatIt huA
hai .
bhAvArtha :sansAramen janma-maraN dhAraN karanekI kathA bahut
baDI hai; tathApi jis prakAr pUrvAchAryonne apane anya granthommen kahI
hai, tadanusAr main (daulatarAm) bhI is granthamen thoDI-sI kahatA hUn .
is jIvane narakase bhI nikRuShTa nigodamen ekendriy jIvake sharIr
dhAraN kiye arthAt sAdhAraN vanaspatikAyamen utpanna hokar vahAn
anantakAl vyatIt kiyA hai
..3..
nigodakA dukh aur vahAnse nikalakar prAptakI huI paryAyen
ek shvAsamen aThadas bAr, janamyo marayo bharayo dukhabhAr .
nikasi bhUmi jalapAvak bhayo, pavan pratyek vanaspati thayo ..4..

Page 6 of 192
PDF/HTML Page 30 of 216
single page version

background image
anvayArtha :[nigodamen yah jIv ] (ek shvAsamen) ek
sAnsamen (aThadas bAr) aThArah bAr (janamyo) janamA aur (marayo)
marA [tathA ] (dukhabhAr) dukhonke samUh (bharayo) sahan kiye [aur
vahAnse ] (nikasi) nikalakar (bhUmi) pRithvIkAyik jIv, (jal)
jalakAyik jIv, (pAvak) agnikAyik jIv (bhayo) huA, tathA
(pavan) vAyukAyik jIv [aur ] (pratyek vanaspati) pratyek
vanaspatikAyik jIv (thayo) huA .
bhAvArtha :nigod [sAdhAraN vanaspati ]men is jIvane ek
shvAsamAtra (jitane) samayamen aThArah bAr janma1 aur maraN2 karake
bhayankar dukh sahan kiye hain, aur vahAnse nikalakar pRithvIkAyik,
jalakAyik, agnikAyik, vAyukAyik tathA pratyek vanaspati-
kAyik jIv
3ke rUpamen utpanna huA hai ..4..
1 nayA sharIr dhAraN karanA . 2vartamAn sharIrakA tyAg .
3 nigodase nikalakar aisI paryAyen dhAraN karanekA koI nishchit kram
nahIn hai; nigodase ekadam manuShya paryAy bhI prApta ho sakatI hai . jaise
ki–bharat chakravartI ke 32 hajAr putron ne nigodase sidhI manuShya paryAy
prApta kI aur mokSha gaye
.

Page 7 of 192
PDF/HTML Page 31 of 216
single page version

background image
tiryanchagatimen trasaparyAyakI durlabhatA aur usakA dukh
durlabh lahi jyon chintAmaNi, tyon paryAy lahI trasataNI .
laT pipIl ali Adi sharIr, dhar-dhar marayo sahI bahu pIr ..5..
anvayArtha :(jyon) jis prakAr (chintAmaNi)
chintAmaNiratna (durlabh) kaThinAIse (lahi) prApta hotA hai (tyon)
usIprakAr (trasataNI) trasakI (paryAy) paryAy [bhI baDI
kaThinAIse ] (lahI) prApta huI . [vahAn bhI ] (laT) illI
(pipIl) chInTI (ali) bhamvarA (Adi) ityAdike (sharIr) sharIr
(dhar dhar ) bArambAr dhAraN karake (marayo) maraNako prApta huA
[aur ] (bahu pIr) atyanta pIDA (sahI) sahan kI .
bhAvArtha :jis prakAr chintAmaNiratna baDI kaThinAIse
prApta hotA hai; usIprakAr is jIvane trasakI paryAy baDI
kaThinatAse prApta kI . us tras paryAyamen bhI laT (illI) Adi
do indriy jIv, chInTI Adi tIn indriy jIv aur bhamvarA
Adi chAr indriy jIvake sharIr dhAraN karake marA aur anek
dukh sahan kiye
..5..

Page 8 of 192
PDF/HTML Page 32 of 216
single page version

background image
tiryanchagatimen asangnI tathA sangnIke dukh
kabahUn panchendriy pashu bhayo, man bin nipaT agnAnI thayo .
sinhAdik sainI hvai krUr, nibal pashu hati khAye bhUr ..6..
anvayArtha :[yah jIv ] (kabahUn) kabhI (panchendriy)
panchendriy (pashu) tiryanch (bhayo) huA [to ] (man bin) manake binA
(nipaT) atyanta (agnAnI) mUrkha (thayo) huA [aur ] (sainI) sangnI
[bhI ] (hvai) huA [to ] (sinhAdik) sinh Adi (krUr) krUr jIv
(hvai) hokar (nibal) apanese nirbal, (bhUr) anek (pashu) tiryanch
(hati) mAr-mArakar (khAye) khAye .
bhAvArtha :yah jIv kabhI panchendriy asangnI pashu bhI huA
to manarahit honese atyanta agnAnI rahA aur kabhI sangnI huA to
sinh Adi krUr-nirday hokar, anek nirbal jIvonko mAr-mArakar
khAyA tathA ghor agnAnI huA
..6..

Page 9 of 192
PDF/HTML Page 33 of 216
single page version

background image
tiryanchagatimen nirbalatA tathA dukh
kabahUn Ap bhayo balahIn, sabalani kari khAyo atidIn .
chhedan bhedan bhUkh piyAs, bhAr-vahan him Atap trAs ..7..
anvayArtha :[yah jIv tiryanch gatimen ] (kabahUn) kabhI
(Ap) svayam (balahIn) nirbal (bhayo) huA [to ] (atidIn)
asamartha honese (sabalani kari) apanese balavAn prANiyon dvArA
(khAyo) khAyA gayA [aur ] (chhedan) chhedA jAnA, (bhedan) bhedA
jAnA, (bhUkh) bhUkh (piyAs) pyAs, (bhAr-vahan) bojh DhonA,
(him) ThaNDa (Atap) garmI [Adike ] (trAs) dukh sahan kiye .
bhAvArtha :yah jIv tiryanchagatimen kisI samay nirbal

Page 10 of 192
PDF/HTML Page 34 of 216
single page version

background image
pashu huA to svayam asamartha honeke kAraN apanese balavAn
prANiyon dvArA khAyA gayA; tathA us tiryanchagatimen chhedA jAnA,
bhedA jAnA, bhUkh, pyAs, bojh DhonA, ThaNDa, garmI Adike dukh
bhI sahan kiye
..7..
tiryanchake dukhakI adhikatA aur narak gatikI prAptikA kAraN
badh bandhan Adik dukh ghane, koTi jIbhatain jAt na bhane .
ati sanklesh bhAvatain marayo, ghor shvabhrasAgaramen parayo ..8..
anvayArtha :[is tiryanchagatimen jIvane anya bhI ] (badh)
mArA jAnA, (bandhan) bandhanA (Adik) Adi (ghane) anek (dukh)
dukh sahan kiye; [ve ] (koTi) karoDon (jIbhatain) jIbhonse (bhane na
jAt) nahIn kahe jA sakate . [is kAraN ] (ati sanklesh) atyanta
bure (bhAvatain) pariNAmonse (marayo) marakar (ghor) bhayAnak
(shvabhrasAgar) narakarUpI samudra (parayo) jA girA .
bhAvArtha :is jIvane tiryanchagatimen mArA jAnA, bandhanA
Adi anek dukh sahan kiye; jo karoDon jIbhonse bhI nahIn kahe

Page 11 of 192
PDF/HTML Page 35 of 216
single page version

background image
jA sakate aur antamen itane bure pariNAmon (ArtadhyAn)se marA ki
jise baDI kaThinatAse pAr kiyA jA sake, aise samudrasamAn ghor
narakamen jA pahunchA
..9..
narakonkI bhUmi aur nadiyonkA varNan
tahAn bhUmi parasat dukh iso, bichchhU sahas Dase nahin tiso .
tahAn rAdh-shroNitavAhinI, kRumikulakalit, dehadAhinI ..9..
anvayArtha :(tahAn) us narakamen (bhUmi) dharatI
(parasat) sparsha karanese (iso) aisA (dukh) dukh hotA hai [ki ]
(sahas) hajAron (bichchhU) bichchhU (Dase) Dank mAren; tathApi (nahin
tiso) usake samAn dukh nahIn hotA [tathA ] (tahAn) vahAn
[narakamen ] (rAdh-shroNitavAhinI) rakta aur mavAd bahAnevAlI nadI
[vaitaraNI nAmakI nadI ] hai jo (kRumi-kul-kalit) chhoTe-chhoTe kShudra
kIDonse bharI hai tathA (deh-dAhinI) sharIramen dAh utpanna karanevAlI
hai .
bhAvArtha :un narakonkI bhUmikA sparshamAtra karanese
nArakiyonko itanI vedanA hotI hai ki hajAron bichchhU ekasAth Dank
mAren, tab bhI utanI vedanA na ho tathA us narakamen rakta, mavAd

Page 12 of 192
PDF/HTML Page 36 of 216
single page version

background image
aur chhoTe-chhoTe kIDonse bharI huI, sharIramen dAh utpanna karanevAlI
ek vaitaraNI nadI hai, jisamen shAntilAbhakI ichchhAse nArakI jIv
kUdate hain; kintu vahAn to pIDA adhik bhayankar ho jAtI hai .
(jIvonko dukh honekA mUlakAraN to unakI sharIrake sAth
mamatA tathA ekatvabuddhi hI hai; dharatIkA sparsha Adi to mAtra nimitta
kAraN hai . )
..10..
narakonke semal vRukSha tathA sardI-garmIke dukh
semar taru dalajut asipatra, asi jyon deh vidArain tatra .
meru samAn loh gali jAy, aisI shIt uShNatA thAy ..10..
anvayArtha :(tatra) un narakommen (asipatra jyon)
talavArakI dhArakI bhAnti tIkShNa (dalajut) pattomvAle (semar taru)
semalake vRukSha [hain, jo ] (deh) sharIrako (asi jyon) talavArakI
bhAnti (vidArain) chIr dete hain, [aur ] (tatra) vahAn [us narakamen ]
(aisI) aisI (shIt) ThaNDa [aur ] (uShNatA) garamI (thAy) hotI
hai [ki ] (meru samAn) meru parvatake barAbar (loh) lohekA golA
bhI (gali) gal (jAy) sakatA hai .
bhAvArtha :un narakommen
anek semalake vRukSha hain, jinake patte
talavArakI dhArake samAn tIkShNa hote
hain . jab dukhI nArakI chhAyA
milanekI AshA lekar us vRukShake
nIche jAtA hai, tab us vRukShake patte
girakar usake sharIrako chIr dete
hain . un narakommen itanI garamI hotI

Page 13 of 192
PDF/HTML Page 37 of 216
single page version

background image
hai ki ek lAkh yojan Unche sumeru parvatake barAbar lohekA piNDa
bhI pighal
1 jAtA hai; tathA itanI ThaNDa paDatI hai ki sumeruke samAn
lohekA golA bhI gal2 jAtA hai . jis prakAr lokamen kahA jAtA
hai ki ThaNDake mAre hAth akaD gaye, him giranese vRukSha yA anAj
1merusam lohapiNDan, sIdan uNhe vilammi pakkhitan .
Na lahadi talappadeshan, vilIyade mayaNakhaNDan vA ..
2merusam lohapiNDan, uNhan sIde vilammi pakkhitan .
Na lahadi talan padeshan, vilIyade lavaNakhaNDan vA ..
1artha–jis prakAr garmImen mom pighal jAtA hai; (bahane lagatA hai;)
usI prakAr sumeru parvatake barAbar lohekA golA garma bilamen phen kA
jAye to vah bIchamen hI pighalane lagatA hai
.
2tathA jis prakAr ThaNDa aur barasAtamen namak gal jAtA hai, (pAnI
ban jAtA hai,) usIprakAr sumeruke barAbar lohekA golA ThaNDe
bilamen phen kA jAye to bIchamen hI galane lagatA hai
. pahale, dUsare,
tIsare aur chauthe narakakI bhUmi garma hai; pAnchaven narak men U parakI
bhUmi garma tathA nIche tIsarA bhAg ThaNDA hai
. chhaThaven tathA sAtaven
narakakI bhUmi ThaNDI hai .

Page 14 of 192
PDF/HTML Page 38 of 216
single page version

background image
jal gayA Adi . yAnI atishay prachanD ThaNDake kAraN lohemen
chikanAhaT kam ho jAnese usakA skandh bikhar jAtA hai
..10..
narakommen anya nArakI, asurakumAr tathA pyAsakA dukh
til-til karain dehake khaNDa, asur bhiDAvain duShTa prachaNDa .
sindhunIratain pyAs na jAy, topaN ek na bUnd lahAy ..11..
anvayArtha :[in narakommen nArakI jIv ek-dUsareke ]
(dehake) sharIrake (til-til) tillIke dAne barAbar (khaNDa)
TukaDe (karen) kar DAlate hain [aur ] (prachaNDa) atyanta (duShTa) krUr
(asur) asurakumAr jAtike dev [ek-dUsareke sAth ] (bhiDAvain)
laDAte hain; [tathA itanI ] (pyAs) pyAs [lagatI hai ki ]
(sindhunIr tain) samudra bhar pAnI pInese bhI (na jAy) shAnt na ho;
(to paN) tathApi (ek bUnd) ek bUnd bhI (na lahAy) nahIn
milatI .
bhAvArtha :un narakommen nArakI ek-dUsareko dukh dete
rahate hain arthAt kuttonkI bhAnti hameshA Apasamen laDate rahate hain . ve
ek-dUsareke sharIrake TukaDe-TukaDe kar DAlate hain; tathApi unake

Page 15 of 192
PDF/HTML Page 39 of 216
single page version

background image
sharIr bArambAr pArekI bhAnti bikharakar phi ra juD jAte hain .
sankliShTa pariNAmavAle ambarISh Adi jAtike asurakumAr dev
pahale, dUsare tathA tIsare narak tak jAkar vahAnkI tIvra yAtanAommen
paDe hue nArakiyonko apane avadhignAnake dvArA paraspar bair
batalAkar athavA krUratA aur kutUhalase Apasamen laDAte hain aur
svayam Anandit hote hain . un nArakI jIvonko itanI mahAn pyAs
lagatI hai ki mil jAye to pUre mahAsAgarakA jal bhI pI jAyen;
tathApi tRuShA shAnt na ho; kintu pIneke liye jalakI ek bUnd bhI
nahIn milatI
..11..
narakonkI bhUkh, Ayu aur manuShyagati prAptikA varNan
tInalokako nAj ju khAy, miTai na bhUkh kaNA na lahAy .
ye dukh bahu sAgar laun sahai, karam jogatain naragati lahai ..12..
anvayArtha :[un narakommen itanI bhUkh lagatI hai ki ]
pArA ek dhAtuke ras samAn hotA hai . dharatI par phen kanese vah
amuk ansh men chhAr-chhAr hokar bikhar jAtA hai aur puna ekatrit
kar denese ek piNDarUp ban jAtA hai
.

Page 16 of 192
PDF/HTML Page 40 of 216
single page version

background image
(tIn lokako) tInon lokakA (nAj) anAj (ju khAy) khA
jAye; tathApi (bhUkh) kShudhA (na miTai) shAnt na ho, [parantu khAneke
lie ] (kaNA) ek dAnA bhI (na lahAy) nahIn milatA . (ye dukh)
aise dukh (bahu sAgar laun) anek sAgaropam kAl tak (sahai)
sahan karatA hai, (karam jogatain) kisI visheSh shubhakarmake yogase
(naragati) manuShyagati (lahai) prApta karatA hai .
bhAvArtha :un narakommen itanI tIvra bhUkh lagatI hai ki
yadi mil jAye to tInon lokakA anAj ek sAth khA jAyen;
tathApi kShudhA shAnt na ho; parantu vahAn khAneke lie ek dAnA bhI
nahIn milatA . un narakommen yah jIv aise apAr dukh dIrghakAl
(kamase kam das hajAr varSha aur adhikase adhik tetIs sAgaropam
kAl tak) bhogatA hai . phi ra kisI shubhakarmake udayase yah jIv
manuShyagati prApta karatA hai
..12..
manuShyagatimen garbhanivAs tathA prasavakAlake dukh
jananI udar vasyo nav mAs, ang sakuchatain pAyo trAs .
nikasat je dukh pAye ghor, tinako kahat na Ave or ..13..
anvayArtha :[manuShyagatimen bhI yah jIv ] (nav mAs)
nau mahIne tak (jananI) mAtAke (udar) peTamen (vasyo) rahA; [tab