6 ]
chiddavilAs
guN adhiAkAr
have guN-adhikAramAn guNanun kathan karIe chhIe ‘द्रव्यं द्रव्यात्
गुण्यंते ते गुणाः उच्यंते१’ (arthAt ek dravyane bIjAn dravyothI bhinna jaNAve
tene guN kahevAy chhe.) guNo vaDe dravya judAn jaNAy chhe. chetanaguN vaDe
jIv jaNAy chhe. ek ‘astitva’ guN chhe, (te) sAdhAraN chhe. (te
astitva guN) mahAsattAnI vivakShAthI badhA (dravyo)mAn rahelo chhe; (ane)
avAntar sattA (nI vivakShAthI) badhA (dravya) ne potapotAnun astitva2 chhe
tyAn svarUpasattA traN prakAre chhe3 – dravyasattA, guNasattA ne paryAyasattA. temAn
‘dravya chhe’ tene dravyasattA kahIe. dravya (nun svarUp) to kahyun. have, ‘guN
chhe’ tene guN sattA kahIe. guNo anant chhe. sAmAnya vivakShAmAn anant
ja pradhAn chhe. visheSh vivakShAmAn je guNane pradhAn karIe te mukhya chhe, (ne)
bIjA gauN chhe, tethI mukhyatA – gauNatA (rUp) bhed, vidhi – niShedh (rUp)
bhed jANavA; sAmAnya visheShamAn badhun siddha thAy chhe, nay vivakShA (tathA)
pramAN vivakShA (te) yukti chhe. yukti pradhAn chhe, yukti vaDe vastune
sAdhIe. (A sambandhI) ‘nayachakra’ granthamAn kahyun chhe ke —
तच्चाणेसणकाले समयं बुज्झेहि जुत्तिमग्गेण ।
णो आराहणसमये पच्चक्खो अणुहवो जह्मा ।।२६८।।
arthAt tattvanA avalokanakALe padArthane yuktimArgathI jANavo
joIe, parantu ArAdhan vakhate to pratyakSha anubhav hovAthI tyAn yuktinI
jarUr nathI.
1. AlApapaddhati pRu. 87.
2. pravachanasAr gA. 96.
3. pravachanasAr gA. 107.