kāraṇ – kāryabhāv[ 33
samaye thāy chhe. māṭe he santo! evā kāraṇ – kāryane pariṇām dvārā
jāṇo kāraṇ ane kārya pariṇāmathī ja thāy chhe.
vastunā upādānanā be bhed kahyā chhe, te kahīe chhīeḥ –
aṣhṭasahastrīmān1 kahyun chhe ke —
✽
त्यक्तात्यक्तात्मरूपं यत् पूर्वापूर्वेण वर्तते ।
कालत्रयेऽपि तद्द्रव्यमुपादानमिति स्मृतम् ।।१।।
यत्स्वरूपं त्यजत्येव यत्रात्यजति सर्वथा ।
तत्रोपादानमर्थस्य क्षणिकं शाश्वतं यथा ।।२।।
artha : – dravyano tyakta svabhāv to pariṇām(rūp) – vyatirek
svabhāv chhe, ane atyakta svabhāv guṇarūp – anvayasvabhāv chhe. te guṇ
to pūrve hatā te ja rahe chhe, pariṇām apūrva – apūrva thāy chhe. ā dravyanun
upādān chhe te pariṇāmane to taje chhe paṇ guṇane sarvathā tajatun nathī;
tethī pariṇām kṣhaṇik upādān chhe ane guṇ shāshvat upādān chhe.
vastu upādānathī siddha chhe.
1. juo shlok 58 nī ṭīkā, pr̥u. 210.
✽ kāryasarjak upādānakāraṇanun svarūp batāvavā māṭe āchāryadev shrī
vidyānandasvāmīe bhagavān shrī samantabhadrāchāryadevakr̥ut devāgamastotranī kārikā
58nī ‘aṣhṭasahastrī’ ṭīkāmān pūrvavartī āchāryanā je uparokta be shlok
mukyā chhe jeno ek anya artha nīche mujab paṇ chhe.
(1) arthaḥ – je, (paryāy-apekṣhāe) potānā rūpane chhoḍatun hovāthī apūrva arthāt
navun rūp dhāraṇ kare chhe, ane je (dravya-apekṣhāe) potānā rūpane nahīn chhoḍatun
hovāthī, pūrva arthāt mūḷarūpathī varte chhe te (dravya-paryāyātmak) dravya arthāt
padārtha ja traṇe kāḷamān upādānakāraṇ chhe – evun āgamamān kahyun chhe.
(2) arthaḥ – je potānā (mūḷ) svarūpane sarvathā chhoḍī de chhe athavā je potānā
(paryāy ) svarūpane sarvathā chhoḍato nathī, te padārthanun (padārthanā kāryanun) upādān
kāraṇ nathī; jem ke (sāṅkhya athavā vedānta sammat sarvathā apariṇāmī)
shāshvat tathā (bauddhasammat sarvathā pariṇāmī) kṣhaṇik padārtha kāryanun
upādānakāraṇ thaī shake nahīn.