Moksha Marg Prakashak-Gujarati (English transliteration). Shree Siddha Parmesthinu Swaroop; Acharya, Upadhyay Ane Sadhunu Swaroop; Acharyanu Swaroop; Upadhyayanu Swaroop; Sadhunu Swaroop; Poojyatvanu Karan; Shreshth Siddhpad Pahela Arihantne Namaskar Karavanu Karan; Arihantadikathi Prayojanani Siddhi; Mangalacharan Karavanu Karan; Granthani Pramanikata Ane Aagam Parmapara; Granthakartano Aagam Abhyas; Asatyapad Rachanano Nishedh; Keva Shastra Vanchava-sambhaLava Yogya Chhe; Vaktanu Swaroop; Shrotanu Swaroop; Mokshamargaprakashak Granthani Sarthakata.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 2 of 20

 

Page -7 of 370
PDF/HTML Page 21 of 398
single page version

vaLI je sarvathA sarva rAg-dveShAdi vikArabhAvothI rahit thaI shAntarasarUp pariNamyA chhe, kShudhA-
tRuShAdi samasta doShothI mukta thaI devAdhidevapaNAne prApta thayA chhe, Ayudh ambarAdi vA ang
vikArAdik je kAm
krodhAdi nindya bhAvonAn chihna chhe tethI rahit jenun paramaudArik sharIr thayun
chhe, jenA vachanavaDe lokamAn dharmatIrtha pravarte chhe, je vaDe anya jIvonun kalyAN thAy chhe, anya
laukik jIvone prabhutva mAnavAnA kAraNarUp anek atishay tathA nAnA prakAranA vaibhavanun jene
sanyuktapaNun hoy chhe, tathA jene potAnA hitane arthe shrIgaNadhar
indrAdik uttam jIvo sevan kare
chhe evA sarva prakAre pUjavA yogya shrI arihantadevane amArA namaskAr ho.
shrI siddha parameÌInun svarup
have shrI siddha parameShThInun svarUp dhyAIe chhIe. je gRuhastha avasthA tajI munidharma sAdhan
vaDe chAr ghAtikarmono nAsh thatAn anant chatuShTay svabhAv pragaT karI keTalok kAL vItye chAr
aghAtikarmonI paN bhasma thatAn paramaudArik sharIrane paN chhoDI Urghvagaman svabhAvathI lokanA
agrabhAgamAn jaI birAjamAn thayA chhe, tyAn jene sampUrNa paradravyono sambandh chhUTavAthI mukta
avasthAnI siddhi thaI chhe; charam (antim) sharIrathI kinchit nyUn puruShaAkAravat jenA
Atmapradeshono AkAr avasthit thayo chhe, pratipakShI karmono nAsh thavAthI samasta samyaktva-
gnAnadarshanAdik Atmik guNo jene sampUrNapaNe potAnA svabhAvane prApta thayA chhe, nokarmano sambandh
dUr thavAthI jene samasta amUrtatvAdik Atmik dharmo pragaT thayA chhe, jene bhAvakarmono abhAv
thavAthI nirAkul Anandamay shuddha svabhAvarUp pariNaman thaI rahyun chhe, jenA dhyAn vaDe bhavya jIvone
svadravya
paradravya, upAdhik bhAv tathA svAbhAvik bhAvanun vignAn thAy chhe; je vaDe potAne siddha
samAn thavAnun sAdhan thAy chhe. tethI sAdhavA yogya potAnun shuddha svarUp tene darshAvavA mATe je
pratibimb samAn chhe tathA je kRutakRutya thayA chhe tethI e ja pramANe anantakAL paryant rahe chhe evI
niShpannatAne pAmelA shrI siddha bhagavAnane amArA namaskAr ho.
AchArya, upAdhayAy ane sAdhAunun svarup
have AchArya, upAdhyAy ane sAdhunun svarUp avalokIe chhIe.
je virAgI banI samasta parigrah chhoDI shuddhopayogarUp munidharma angIkAr karI
antarangamAn to e shuddhopayog vaDe pote potAne anubhave chhe, paradravyamAn ahambuddhi dhAratA nathI,
potAnA gnAnAdik svabhAvone ja potAnA mAne chhe, parabhAvomAn mamatva karatA nathI, paradravya vA
tenA svabhAvo gnAnamAn pratibhAse chhe tene jANe chhe to kharA, parantu iShTa
aniShTa mAnI temAn rAg-
dveSh karatA nathI, sharIranI anek avasthA thAy chhebAhya anek prakAranAn nimitta bane chhe parantu
tyAn kaIpaN sukh-dukh je mAnatA nathI, vaLI potAne yogya bAhyakriyA jem bane chhe tem bane

Page -6 of 370
PDF/HTML Page 22 of 398
single page version

chhe parantu tene khenchItANI je karatA nathI, potAnA upayogane jeo bahu bhamAvatA nathI, paN
udAsIn thaI nishchal vRuttine dhAraN kare chhe, kadAchit mand rAganA udayathI shubhopayog paN thAy
chhe je vaDe te shuddhopayoganAn bAhya sAdhano chhe temAn anurAg kare chhe, parantu e rAgabhAvane paN
hey jANI dUr karavA ichchhe chhe, tIvrakaShAyanA udayanA abhAvathI hinsArUp ashubhopayog
pariNatinun to astitva ja jene rahyun nathI evI antarang avasthA thatAn bAhyadigambar
saumyamudrAdhArI thayA chhe, sharIrasanskArAdi vikriyAthI jeo rahit thayA chhe, vanakhanDAdi viShe jeo
vase chhe,
1aThThAvIs mUlaguNone jeo akhanDit pAlan kare chhe, 2bAvIs pariShahne jeo sahan
kare chhe, 3bAr prakAranA tapne jeo Adare chhe, kadAchit dhyAnamudrAdhArI pratimAvat nishchal thAy
chhe, kadAchit adhyayanAdik bAhya dharmakriyAomAn pravarte chhe, koI veLA munidharmane sahakArI sharIranI
sthiti arthe yogya AhAr-vihArAdi kriyAmAn sAvadhAn thAy chhe. e pramANe jeo jainamuni chhe
te sarvanI evI ja avasthA hoy chhe.
AchAryanun svarup
teomAn samyagdarshan-gnAn-chAritranI adhikatA vaDe pradhAnapadane pAmI jeo sanghamAn nAyak
thayA chhe, mukhyapaNe to nirvikalpa svarUpAcharaN vishe ja jeo nimagna chhe parantu kadAchit dharmalobhI
anya jIv yAchak temane dekhI rAgaanshanA udayathI karuNAbuddhi thAy to temane dharmopadesh Ape
chhe, dIkShAgrAhakane dIkShA Ape chhe tathA potAnA doSh pragaT kare chhe tene prAyashchit vidhi vaDe shuddha
kare chhe evA AcharaN karavA
karAvavAvALA shrI AchArya parameShThIne amArA namaskAr ho.
upAdhayAyanun svarup
vaLI je puruSh ghaNA jainashAstrano gnAtA thaIne sanghamAn paThan-pAThanano adhikArI banyo
hoy; samasta shAstranA prayojanabhUt arthane jANI ekAgra thaI je potAnA svarUpane dhyAve chhe,
parantu kadAchit kaShAy anshanA udayathI tyAn upayog na thambhe to Agamane pote bhaNe chhe vA anya
1. pAnch mahAvrat, pAnch samiti, pAnch indriyanirodh, chha Avashyak, keshaloch, snAnAbhAv, nagnatA,
adantadhovan, bhUmishayan, sthitibhojan ane ek vAr AhAragrahaNe aThThAvIs mUlaguNo
chhe.
2. kShudhA, tRuShA, shIt, uShNa, DAnsamasak, charyA, shachyA, vadh, rog, tRuNasparsha, mal, nagnatA, arati,
strI, niShadyA, Akrosh, yAchanA, satkArapuraskAr, alAbh, adarshan, pragnA ane agnAne bAvIs
prakAranA pariShah chhe.
3. anashan, avamaudarya, rasaparityAg, vRuttiparisankhyAn, viviktashayyAsan ane kAyakleshe
chha prakAranA bAhyatap tathA prAyashchit, vinay, vaiyAvRutya, svAdhyAy, vyutsarga ane dhyAne chha prakAranAn
antarang tap maLI bAr prakAranAn tap chhe.

Page -5 of 370
PDF/HTML Page 23 of 398
single page version

dharmabuddhivAnane bhaNAve chhe, e pramANe samIpavartI bhavya jIvone adhyayan karAvavAvALA shrI
upAdhyAy parameShThIne amArA namaskAr ho.
sAdhAunun svarup
e be padavIdhArak vinA anya samasta je munipadanA dhArak chhe, AtmasvabhAvane sAdhe
chhe, potAno upayog paradravyamAn iShTa-aniShTapaNun mAnI phasAy nahi vA bhAge nahi tem
upayogane sAdhe chhe, bAhyamAn tenA sAdhanabhUt tapashcharaNAdi kriyAmAn pravarte chhe vA kadAchit
bhakti
vandanAdi kAryamAn paN pravarte chhe, evA AtmasvabhAvanA sAdhak sAdhu parameShThIne amArA
namaskAr ho.
pUjyatvanun kAraN
e pramANe e arhantAdikanun svarUp chhe te vItarAg vignAnamay chhe, e vaDe ja
arhantAdik stuti yogya mahAn thayA chhe. kAraN ke jIvatattvathI to sarva jIvo samAn chhe, parantu
rAgAdi vikAr vaDe vA gnAnanI hInatA vaDe to jIv nindA yogya thAy chhe tathA rAgAdikanI
hInatA vaDe vA gnAnanI visheShatA vaDe stuti yogya thAy chhe. have arhant
siddhane to sampUrNa
rAgAdikanI hInatA tathA gnAnanI visheShatA thavAthI sampUrNa vItarAgavignAnabhAv sambhave chhe tathA
AchArya, upAdhyAy ane sAdhune ekadesh rAgAdikanI hInatA tathA gnAnanI visheShatAthI ekadesh
vItarAgavignAnabhAv sambhave chhe mATe e arhantAdik stuti yogya mahAn jANavA.
temAn paN em samajavun kee arhantAdik padamAn mukhyapaNe to shrI tIrthankarano tathA
gauNapaNe sarva kevalIno adhikAr chhe. A padanun prAkRit bhAShAmAn arahant tathA sanskRitamAn
arhat evun nAm jANavun. vaLI chaudamA guNasthAnanA anantar samayathI mAnDI siddha nAm
jANavun.
vaLI jene AchAryapad prApta thayun hoy te sanghamAn raho vA ekAkI AtmadhyAn karo
vA ekalavihArI ho vA AchAryomAn paN pradhAnatAne pAmI gaNadharapadanA dhArak ho, e sarvanun
nAm AchArya kahevAmAn Ave chhe.
vaLI paThanpAThan to anya muni paN kare chhe, parantu jene AchArya dvArA upAdhyAy
pad prApta thayun hoy te AtmadhyAnAdik kArya karavA chhatAn paN upAdhyAy nAm ja pAme chhe.
tathA je padavIdhArak nathI te sarva muni sAdhusangnAnA dhArak jANavA.
ahIn evo koI niyam nathI kepanchAchAr vaDe ja AchAryapad hoy chhe, paThanpAThanAdi
vaDe upAdhyAy pad hoy chhe tathA mUlaguNanA sAdhanavaDe sAdhu pad hoy chhe, kAraN 1e kriyAo

Page -4 of 370
PDF/HTML Page 24 of 398
single page version

आचार्यः स्यादुपाध्यायः साधुश्चेति त्रिधागतिः स्युर्विशिष्टपदारूढास्त्रयोऽपि मुनिकुञ्जराः ।।
एको हेतुः क्रियाप्येका विधञ्चैको वहिः समः तपो द्वादशधा चैकं व्रतं चैकं पंचधा ।।
त्रयोदशविधं चैकं चारित्रं समतैकधा मूलोत्तरगुणाश्चैको संयमोऽप्येकधा मतः ।।
परिषहोपसर्गाणां सहनं च समं स्मृतम् आहारादिविधिश्चैकश्चर्यास्थानासनादयः ।।
मार्गो मोक्षस्य सद्दष्टिर्ज्ञानं चारित्रमात्मनः रत्नत्रयं समं तेषामपि चान्तर्बहिःस्थितिम् ।।
ध्याता ध्यानं च ध्येयश्च ज्ञाता ज्ञान च ज्ञेयसात् चतुर्विधाराधनापि तुल्या क्रोधादिजिष्णुता ।।
किंवात्र बहुनोक्ते न तद्विशेषोऽवशिष्यते विशेषाच्छेषनिःशेषो न्यायादस्त्यविशेषभाक् ।।
एवं मुनित्रयी ख्याता महतो महतामपि तद्विशुद्धिविशेषोऽस्ति क्रमात्तरतमात्मकः ।।
arthaAchArya, upAdhyAy ane sAdhu e traNe prakAranA uttam munijano potapotAnA visheSh
pado upar ArUDh chhe ArthAt visheSh-visheSh padonA bhedathI ja teonA traN bhedo chhe. bAkI to
anantAnubandhI apratyAkhyAnAvaraNI ane pratyAkhyAnAvaraNI e traNe prakAranA kaShAyono abhAv hovAthI
parigrah mAtrano tyAg karI e traNe mokShaprApti arthe muni thayA chhe tethI e traNeno hetu ek chhe.
bAhya vratAcharaNarUp kriyA tathA nirgranth avasthA e traNenI samAn chhe. bAr prakAranun tapashcharaN, pAnch
mahAvrat, ter prakAranun chAritra, samatAbhAv, aThThAvIs mUlaguN, chorAshI lAkh uttaraguN ane sanyam
e traNenA samAn chhe. bAvIs pariShah-upasarga sahanatA, AhAracharyAvidhi, sthAn ane Asan vagere
e traNenA samAn chhe. antarbAhya samyagdarshan
gnAnchAritrarUp ratnatray arthAt mokShamArga paN e traNeno
samAn chhe. dhyAtAdhyAndhyey, gnAtAgnAngney tathA darshangnAnchAritra ane tap e chAr prakAranI
samyak ArAdhanAonun ArAdhan tathA krodhAdi kaShAyono jay karavo paN e traNeno samAn chhe. vadhAre
shun kahIe? TUnkAmAn eTalun ja ke, e traNe prakAranAn munijano upar pramANe sarva prakArathI samAn chhe.
bhed mAtra eTalo ja chhe ke, potapotAnA padAnusAr je kAI visheShatA chhe te ja mAtra ahIn rahI jAy
chhe. te sivAy bAkInI sarva kriyA vA prakAro e traNenA samAn chhe e vAt nyAyathI siddha chhe. AchArya,
upAdhyAy ane sAdhu e munitrayI mahApuruShomAn sarvathI shreShTha chhe. joke temanA mUlaguNo vA uttaraguNo
sAmAnya guNonI apekShAe samAn chhe topaN temanA kAryanI apekShAe taratamarUpe e traNemAn paraspar
bhed chhe.
bhAvArthae traNenAn kArya alag alag hovAthI temanAn pad paN alag alag chhe. arthAt
AchAryane Adesh ane upadesh devAno adhikAr chhe. upAdhyAyane mAtra upadesh devAno ja adhikAr chhe
tathA anya sAdhujanone na Adesh devAno ke na upadesh devAno adhikAr chhe. e pramANe e traNemAn
paraspar potapotAnA kArya vA padanI apekShAe ja taratamarUpe visheShatA chhe.
(shrI lATIsanhitA sarga 4 tho, shlok 160 thI 166 tathA shlok 197anuvAdak.)
to sarva munijanone sAdhAraNarUp chhe, parantu shabdanayathI teno akSharArtha evo karavAmAn Ave
chhe. paN samabhirUDhanayathI padavInI apekShAe ja e AchAryAdik nAm jANavAn. jem
shabdanayathI je gaman kare tene gAy kahe chhe, parantu gaman to manuShyAdik paN kare chhe! eTale
samabhirUDhanayathI paryAy apekShAe e nAm chhe. te ja pramANe ahIn paN samajavun.

Page -3 of 370
PDF/HTML Page 25 of 398
single page version

shreÌ siddhapad pahelAn arhantane namaskAr karavAnun kAraN
ahIn siddha bhagavAnanI pahelAn arhantane namaskAr karyA tenun shun kAraN? evo koIne sandeh
upaje tenun samAdhAnanamaskAr karIe chhIe e to potAnun prayojan sAdhavAnI apekShAe
karIe chhIe. have arhantathI upadeshAdikanun prayojan visheSh siddha thAy chhe mATe temane pahelAn
namaskAr karyA chhe.
e pramANe arhantAdikanA svarUpanun chintavan karyun kAraN ke svarUp chintavan karavAthI visheSh
kArya siddha thAy chhe. vaLI e arhantAdine panchaparameShThI paN kahIe chhIe. kAraN je sarvotkRuShTa
iShTa hoy tenun nAm parameShTa chhe. pAnch je parameShTa tenA samAhAr samudAyanun nAm
1panchaparameShThI
jANavun.
vaLI shrI vRuShabh, ajit, sambhav, abhinandan, sumati, padmaprabh, supArshva, chandraprabh,
puShpadant, shItal, shreyAns, vAsupUjya, vimal, anant, dharma, shAnti, kunthu, ar, malli, munisuvrat,
nami, nemi, pArshva ane vardhamAn e nAmanA dhArak, chovIs tIrthankar A bharatakShetramAn vartamAn
dharmatIrthanA nAyak thayA. garbha-janma-tap-gnAn ane nirvAN kalyANako viShe indrAdik devo dvArA
visheSh pUjya thaI hAl siddhAlayamAn birAjamAn chhe temane amArA namaskAr ho.
vaLI shrI sImandhar, yugamandhar, bAhu, subAhu, sanjAtak, svayamprabh, vRuShabhAnan, anantavIrya,
sUraprabh, vishAlakIrti, vajradhar, chandrAnan, chandrabAhu, bhujangam, ishvar, nemaprabh, vIrasen, mahAbhadra,
devayash, ane ajitavIrya e nAmanA dhArak pAnch meru sambandhI videhakShetramAn vIs tIrthankar hAl
kevaLagnAn sahit birAjamAn chhe temane amArA namaskAr ho. joke parameShThIpadamAn temanun
garbhitapaNun chhe topaN vartamAn kALamAn temane visheSh jANI ahIn judA namaskAr karyA chhe.
vaLI traN lokamAn je akRutrim jinabimb birAje chhe tathA madhya lokamAn vidhipUrvak je
kRutrim jinabimb birAje chhe, jemanA darshanAdikathI sva-par bhedavignAn thAy chhe, kaShAy mand thaI
shAnt bhAv thAy chhe tathA ek dharmopadesh vinA anya potAnA hitanI siddhi jevI shrI tIrthankar
kevaLInA darshanAdikathI thAy chhe tevI ja ahIn thAy chhe te sarva jinabimbone amArA namaskAr ho.
vaLI kevaLI bhagavAnanI divyadhvani dvArA prarUpit upadesh anusAr shrIgaNadharadev dvArA
rachit ang-prakIrNak anusAr anya AchAryAdik dvArA rachelA granthAdik chhe te sarva jinavachan
chhe. syAdvAd chihna dvArA oLakhavA yogya chhe, nyAyamArgathI aviruddha chhe mATe prAmANik chhe tathA
jIvone tattvagnAnanun kAraN chhe mATe upakArI chhe temane amArA namaskAr ho.
vaLI chaityAlay, ArjikA, utkRuShTa shrAvak Adi dravya, tIrthakShetrAdi kShetra, kalyANakAL
* ‘‘परमे तिष्टति इति परमेष्ठी’’
A pramANe vyutpatti artha thAy chhe. anuvAdak.

Page -2 of 370
PDF/HTML Page 26 of 398
single page version

Adi kAL tathA ratnatrayAdi bhAv je mAre namaskAr karavA yogya chhe tene namaskAr karun chhun
tathA je tethI nyUn vinay karavA yogya chhe temano paN yathAyogya vinay karun chhun. e pramANe
potAnA iShTanun sanmAn karI mangal karyun. have e arahantAdik iShTa kevI rIte chhe teno vichAr
karIe chhIe.
je vaDe sukh upaje vA dukh viNase e kAryanun nAm prayojan chhe. e prayojananI
jenAthI siddhi thAy te ja ApaNun iShTa chhe. have A avasaramAn amane vItarAg visheSh gnAnanun
hovun e ja prayojan chhe. kAraN ke enAthI nirAkul satyasukhanI prApti thAy chhe ane sarva
AkulatArUp dukhano nAsh thAy chhe.
arihantAdikathI prayojan siddhi
vaLI e prayojananI siddhi shrI arihantAdik vaDe thAy chhe. kevI rIte te ahIn vichArIe
chhIe. AtmAnA pariNAm traN prakAranA chhe. sanklesh, vishuddha ane shuddha. tIvra kaShAyarUp sankalesh
chhe, mandakaShAyarUp vishuddha chhe ane kaShAyarahit shuddha pariNAm chhe. have vItarAg visheShagnAnarUp
potAnA svabhAvanA ghAtak gnAnAvaraNAdi ghAtikarmono to sankalesh pariNAm vaDe tIvra bandh thAy
chhe, vishuddha pariNAm vaDe mand bandh thAy chhe vA vishuddha pariNAm prabal hoy to pUrvanA tIvra
bandhane paN mand kare chhe; tathA shuddha pariNAm vaDe bandh thato ja nathI, kevaL tenI nirjarA ja
thAy chhe. arihantAdik pratye je stavanAdirUp bhAv thAy chhe te kaShAyanI mandatApUrvak hoy chhe
mATe te vishuddha pariNAm chhe. tathA samasta kaShAyabhAv maTADavAnun sAdhan chhe tethI te shuddha pariNAmanun
kAraN paN chhe. to evA pariNAm vaDe potAnA ghAtak ghAtikarmanun hInapaNun thavAthI svAbhAvikapaNe
ja vItarAg visheShagnAn pragaT thAy chhe. jeTalA anshe te (ghAtikarma ) hIn thAy teTalA anshathI
te (vItarAg visheShagnAn) pragaT thAy chhe. e pramANe shrI arihantAdik vaDe potAnun prayojan siddha
thAy chhe
athavA shrI arihantAdikanA AkAranun avalokan vA svarUp vichAr, temanA vachananun
shravaN, nikaTavartI hovun athavA temanA anusAr pravartavun e vagere kArya tatkAl ja nimittabhUt
thaI rAgAdikane hIn kare chhe. jIv
ajIvAdikanun visheSh gnAn upajAve chhe mATe e pramANe paN
shrI arihantAdik vaDe vItarAg visheShagnAnarUp prayojananI siddhi thAy chhe.
prashnatemanAthI evA prayojananI to e pramANe siddhi thAy chhe; parantu je vaDe
indriyajanit sukh upaje vA dukh viNase evA prayojananI siddhi temanAthI thAy chhe ke
nahi?
uttaraarhantAdikamAn je stavanAdirUp vishuddha pariNAm thAy chhe, jenAthI aghAti-
karmonI shAtA Adi puNya prakRitiono bandh thAy chhe, vaLI jo te pariNAm tIvra hoy to pUrve
je ashAtA Adi pApaprakRiti bAndhI hatI tene paN mand kare chhe, athavA naShTa karI puNya-prakRitirUpe

Page -1 of 370
PDF/HTML Page 27 of 398
single page version

pariNamAve chhe, je puNyano uday thatAn indriyasukhanA kAraNabhUt sAmagrI svayam maLe chhe, tathA pApano
uday dUr thatAn dukhanA kAraNabhUt sAmagrI svayam dUr thAy chhe. e pramANe prayojananI siddhi paN
temanAthI thAy chhe.
athavA jainashAsananA bhakta devAdiko te bhaktapuruShane anek indriyasukhanA kAraNabhUt
sAmagrIono sanyog karAve chhe tathA dukhanA kAraNabhUt sAmagrIone dUr kare chhe e pramANe paN
e prayojananI siddhi shrI arihantAdik vaDe thAy chhe. parantu
e prayojanathI kAI potAnun hit
thatun nathI; kAraN ke kaShAyabhAv vaDe bAhya sAmagrIomAn iShTaaniShTapaNun mAnI AtmA pote
ja sukhdukhanI kalpanA kare chhe. kaShAy vinA bAhya sAmagrI kAI sukh-dukhanI dAtA nathI. vaLI
kaShAy chhe te sarva AkulatAmay chhe mATe indriyajanit sukhanI ichchhA karavI vA dukhathI Daravun e
badho bhram chhe. vaLI evA prayojan arthe arihantAdikanI bhakti karavA chhatAn paN tIvra kaShAy
hovAthI pApabandh ja thAy chhe mATe e prayojananA arthI thavun yogya nathI, kAraN ke arihantAdikanI
bhakti karatAn evAn prayojan to svayam siddha thAy chhe. e pramANe shrI arihantAdik param iShTa
mAnavA yogya chhe. vaLI e shrI arihantAdik ja param mangal chhe, temAn bhaktibhAv thatAn param
mangal thAy chhe kAraN ‘‘mang’’ eTale sukh tene ‘‘lAti’’ eTale Ape, athavA ‘‘man’’ eTale pAp
tene ‘‘gAlayati’’ eTale gALe tenun nAm mangal chhe. have e vaDe pUrvokta prakArathI banne kAryonI
siddhi thAy chhe. mATe temanAmAn param mangaLapaNun sambhave chhe.
mangalAcharaN karavAnun kAraN
ahIn koI prashna kare kepratham granthanI sharUAtamAn mangaL karyun tenun shun kAraN? tenun
samAdhAnasukhapUrvak granthanI samApti thAy, pApanA udayathI koI vighna na thAy e hetuthI
ahIn pratham mangaL karyun chhe.
prashnaanyamatI e pramANe mangaL karatA nathI chhatAn temane paN granthanI
samAptatA tathA vighnano nAsh thato jovAmAn Ave chhe tenun shun kAraN?
uttaraanyamatInI granth-rachanA mohanA tIvra uday vaDe mithyAtva kaShAyabhAvone
poShatA viparIt arthanun nirUpaN kare chhe, mATe tenI nirvighna samAptatA to e pramANe mangaL
karyA vinA ja thAy. kAraN jo e pramANe mangaLavaDe moh mand thaI jAy to temanAthI evun
viparIt kArya kem bane? paN ame A granth rachIe chhIe temAn mohanI mandatAvaDe vItarAg
tattvavignAnane poShaN karavAvALA arthonun prarUpaN karIshun tethI tenI nirvighna samAptatA to e
pramANe mangaL karavAthI ja thAy. jo em mangaL na karavAmAn Ave to mohanun tIvrapaNun rahe
ane tethI Avun uttam kArya kem bane?
prashnae vAt to kharI, parantu A pramANe mangaL na karanArane paN sukh
2

Page 0 of 370
PDF/HTML Page 28 of 398
single page version

jovAmAn Ave chhepApano uday dekhAto nathI, ane koI evun mangaL karanArane paN sukh
dekhavAmAn Avatun nathI parantu pApano uday dekhAy chhe mATe temAn pUrvokta mangalapaNun kevI
rIte bane?
uttarajIvonA sankleshvishuddha pariNAm anek jAtinA chhe jethI pUrve anek
kALamAn bAndhelA karma ek kALamAn uday Ave chhe, mATe jem jeNe pUrve ghaNA dhanano sanchay karyo
hoy tene to kamAyA sivAy paN dhan jovAmAn Ave chhe
devun dekhAtun nathI, parantu jene pUrvanun
ghaNun RUN hoy tene dhan kamAvA chhatAn paN deNadAr dekhavAmAn Ave chhedhan dekhAtun nathI. parantu
vichAr karatAn kamAvun e dhan thavAnun ja kAraN chhe paN RUNanun kAraN nathI. te pramANe ja pUrve
jeNe ghaNun puNya bAndhyun hoy tene ahIn evAn mangaL karyA vinA paN sukh jovAmAn Ave chhe,
pApano uday dekhAto nathI. vaLI jeNe pUrve ghaNun pAp bAndhyun hoy tene ahIn evAn mangaL karavA
chhatAn paN sukh dekhAtun nathI, pApano uday dekhAy chhe, parantu vichAr karatAn evAn mangaL to sukhanun
ja kAraN chhe paN pAp-udayanun kAraN nathI. e pramANe pUrvokta mangaLamAn mangaLapaNun bane chhe.
prashnae vAt sAchI, parantu jinashAsananA bhakta devAdik chhe teoe evAn
mangaL karavAvALAne sahAyatA na karI tathA mangaL na karanArane danD na Apyo tenun shun
kAraN?
uttarajIvone sukhdukh thavAnun prabaL kAraN potAnAn karmono uday chhe ane te
anusAr bAhya nimitta banI Ave chhe mATe pApano jene uday hoy tene evI sahAyatAnun nimitta
banatun nathI tathA jene puNyano uday hoy tene danDanun nimitta banatun nathI. e nimitta kevI rIte
na bane te kahIe chhIe
devAdik chhe teo kShayopashamagnAnathI sarvane yugapat jANI shakatA nathI tethI mangaL
karanArane tathA nahIn karanArane jANavAnun koI devAdikane koI kALamAn bane chhe mATe jo tene
jANavAmAn ja na Ave to sahAy ke danD te kevI rIte karI shake? tathA jANapaNun hoy te veLA
potAnAmAn jo ati mand kaShAy hoy to tene sahAy vA danD devAnA pariNAm ja thatA nathI
ane jo tIvra kaShAy hoy to dharmAnurAg thato nathI. vaLI madhyam kaShAyarUp e kArya karavAnA
pariNAm thAy chhatAn potAnI shakti na hoy to te shun kare? e pramANe sahAy ke danD devAnun
nimitta banatun nathI. potAnI shakti hoy, dharmAnurAgarUp mandakaShAyanA udayathI tevA ja pariNAm
thAy te samayamAn anya jIvonA dharma
adharmarUp kartavyane jANe, to koI devAdik koI dharmAtmAne
sahAy kare vA koI adharmIne danD de. have e pramANe kArya thavAno koI niyam to nathI. e
pramANe uparanA prashnanun samAdhAn karyun. ahIn ATalun samajavA yogya chhe ke
sukh thavAnI vA dukh
thavAnI, sahAy karAvavAnI vA dukh apAvavAnI je ichchhA chhe te kaShAyamay chhe, tatkAlamAn vA
bhAvimAn dukhadAyak chhe. mATe evI ichchhA chhoDI ame to ek vItarAg visheShagnAn thavAnA arthI

Page 1 of 370
PDF/HTML Page 29 of 398
single page version

banI shrI arihantAdikane namaskArAdirUp mangaL karyun chhe.e pramANe mangaLAcharaN karI have sArthak
‘mokShamArgaprakAshak’ nAmanA granthano udyot karIe chhIe. tyAn ‘A granth pramAN chhe’ evI pratIti
karAvavA arthe pUrva anusAranun svarUp nirUpaN karIe chhIe.
granthanI prAmANikatA ane Agam paramparA
e pramANe mangaLAcharaN karI have sArthak ‘mokShamArgaprakAshak’ nAmanA granthano udyot karIe
chhIe. tyAn ‘A granth pramAN chhe’ evI pratIti karAvavA arthe pUrva anusAranun svarUp nirUpaN
karIe chhIe.
akArAdi uchchAr to anAdinidhan chhe, koIe navA karyA nathI. eno AkAr lakhavo
te to potAnI ichchhAnusAr anek prakArarUp chhe, parantu bolavAmAn Ave chhe te akShar to sarvatra
sarvadA e ja pramANe pravarte chhe ke‘सिद्धो वर्णसमाम्नायः’ arthAt varNa uchchArano sampradAy
svayamsiddha chhe. vaLI akSharothI nIpajelAn satya arthanAn prakAshak padonA samUhanun nAm shrut chhe,
te paN anAdinidhan chhe. jem ‘‘jIv’’ evun anAdinidhan pad chhe te jIvane jaNAvavAvALun
chhe. e pramANe potapotAnA satya arthanAn prakAshak je anek pad teno je samudAy chhe tene
shrut jANavun. vaLI jem motI to svayamsiddha chhe temAnthI koI thoDAn motIne, koI ghaNAn motIne,
koI koI prakAre tathA koI koI prakAre gUnthI ghareNun banAve chhe, tem pad to svayamsiddha chhe,
temAnthI koI thoDAn padone, koI ghaNAn padone, koI koI prakAre tathA koI koI prakAre gUnthI
(joDI vA lakhI) granth banAve chhe, tem hun paN e satyArtha padone mArI buddhi anusAr gUnthI
granth banAvun chhun. temAn hun mArI buddhipUrvak kalpit jUThA arthanAn sUchak pado gUnthato nathI mATe
A granth pramANarUp jANavo.
prashnae ja padonI paramparA A granth sudhI kevI rIte pravarte chhe?
uttaraanAdi kAlathI tIrthankar kevalI thatA AvyA chhe. temanAmAn sarvagnapaNun hoy
chhe tethI temane e padonun tathA tenA arthanun paN gnAn hoy chhe. tathA je vaDe anya jIvone e
padonA arthanun gnAn thAy evo tIrthankar kevaLIno divyadhvani dvArA upadesh thAy chhe te anusAr
gaNadharadev ang-prakIrNakarUp granth-rachanA kare chhe. vaLI tadnusAr anya anya AchAryAdik nAnA
prakAre granthAdikanI rachanA kare chhe. tene koI abhyAse chhe, koI kahe chhe tathA koI sAmbhaLe chhe.
e pramANe paramparA mArga chAlyo Ave chhe.
have A bharatakShetramAn vartamAn avasarpiNI kAL chAle chhe temAn chovIs tIrthankar thayA.
temAn shrI varddhamAn nAmanA antim tIrthankaradev thayA jeo kevaLagnAn sahit birAjamAn thaI
jIvone divyadhvani dvArA upadesh devA lAgyA. je sAmbhaLavAnun nimitta pAmIne shrI gautamagaNadhare
agamya arthane paN jANI dharmAnurAgavash ang
prakIrNanI rachanA karI. vaLI shrI varddhamAn

Page 2 of 370
PDF/HTML Page 30 of 398
single page version

svAmInA mokShagaman pachhI A pancham kALamAn gautam, sudharma ane jambUsvAmI nAmanA traN
kevaLI thayA. te pachhI kALadoShathI kevaLagnAnI hovAno abhAv thayo. keTalAk kAL sudhI
dvAdashAnganA pAThI shrutakevaLI rahyA. pachhI temano paN abhAv thayo. tyAr pachhI keTalAk kAL
sudhI thoDA anganA pAThI rahyA. teoe em jANyun ke
‘‘bhaviShya kALamAn amArA jevA paN
gnAnI raheshe nahi,’’ em jANI temane grantharachanA karI ane dvAdashAngAnukUl prathamAnuyog,
karaNAnuyog, charaNAnuyog ane dravyAnuyoganA anek grantho rachyA. temano paN abhAv thatAn
teonA anusAre anya AchAryoe rachelA grantha vA e granthanA anusAre rachelA granthanI ja
pravRutti rahI. temAn paN kALadoShathI keTalAk granthano duShTa puruSho dvArA nAsh thayo vA mahAn
granthono abhyAsAdi na thavAthI paN nAsh thayo. vaLI keTalAk mahAn grantho jovAmAn
Ave chhe paN buddhinI mandatAthI Aje teno abhyAs thato nathI. jem dakShiNamAn gomaTTasvAmInI
pAse mUDabidrI nagaramAn shrIdhaval
mahAdhavaljayadhaval grantho hAl chhe, parantu te darshan mAtra
ja chhe. (have to prApta chhe) keTalAk grantho potAnI buddhivaDe abhyAs karavA yogya chhe. temAn
paN thoDA ja granthono abhyAs Aje bane chhe. evA A nikRuShTa kALamAn utkRuShTa jainamatanun
ghaTavun thayun. chhatAn paramparA dvArA Aje paN jainashAstramAn satya arthanAn prakAshak padono sadbhAv
pravarte chhe.
granthakartAno Agam abhyAs
vaLI A kALamAn hun manuShya paryAy pAmyo tyAn mArA pUrva sanskArathI vA bhalun thavA
yogya hatun tethI mAro jainashAstramAn abhyAs karavAno udyam thayo, jethI vyAkaraN, nyAy, gaNit
Adi upayogI granthono kinchit abhyAs karI TIkA sahit shrI samayasAr, panchAstikAy,
pravachanasAr, niyamasAr, gommaTasAr, labdhisAr, trilokasAr, tattvArthasUtra, kShapaNAsAr,
puruShArthasiddhyupAy, aShTapAhuD ane AtmAnushAsanAdi shAstra, tathA shrAvak
muninA AchAranAn
prarUpak anek shAstra, sukathAsahit purANAdi shAstra, e vagere anek shAstramAn mArI buddhi
anusAr abhyAs varte chhe. jethI mane paN kinchit satyArtha padonun gnAn thayun chhe. vaLI A
nikRuShTa samayamAn mArA jevA mandabuddhivAn karatAn paN hInabuddhinA dhArak ghaNA manuShyo jovAmAn
Ave chhe. teone e padonA arthanun gnAn thavA mATe dharmAnurAg vash deshabhAShAmay grantha
karavAnI mane ichchhA thaI tethI hun A grantha banAvun chhun. temAn paN arthasahit e ja padonun
prakAshan chhe. tyAn ATalI visheShatA chhe ke
jem prAkRitsanskRit shAstromAn prAkRitsanskRit pado
lakhavAmAn Ave chhe tem ahIn apabhranshapUrvak vA yathArthapaNApUrvak deshabhAShArUp pado lakhavAmAn
Ave chhe, parantu tenA arthamAn kAI paN vyabhichAr nathI. e pramANe A grantha sudhI e ja
satyArtha padonI paramparA pravarte chhe.

Page 3 of 370
PDF/HTML Page 31 of 398
single page version

asatya pad rachanAno niShedhA
prashnae pramANe paramparA to ame jANI, parantu te paramparAmAn satyArtha padonI
ja rachanA thatI AvI chhe ane asatyArtha pad nathI meLavyAn evI pratIti amane kevI
rIte thAy?
uttaraati tIvra kaShAy thayA vinA asatyArtha padonI rachanA bane nahi, kAraN je
asatya rachanA vaDe paramparAthI anek jIvonun mahAbUrun thAy ane potAne paN evA mahA hinsAnA
phalavaDe narka
nigodamAn gaman karavun thAy, evun mahAviparIt kArya to krodh, mAn, mAyA, lobhanI
atyant tIvratA thatAn ja thAy. have jainadharmamAn to evo kaShAyavAn thato nathI. pratham mUL
upadeshadAtA to shrI tIrthankar kevaLI ja thayA te to mohanA sarvathA nAshathI sarva kaShAyathI rahit
ja chhe. vaLI granthakartA gaNadhar vA AchArya chhe teo mohanA mand udayathI sarva bAhyAbhyantar parigrah
chhoDI mahA mand kaShAyI thayA chhe, temanAmAn e mand kaShAy vaDe kinchit shubhopayoganI ja pravRutti
hoy chhe. anya kAI prayojan nathI. tathA shraddhALu gRuhastha koI granth banAve chhe, te paN tIvra
kaShAyI hotA nathI. jo e tIvra kaShAyI hoy to
sarva kaShAyano je te prakAre nAsh karavAvALo
je jainadharma temAn tene ruchi ja kyAthi thAy? athavA jo mohanA udayathI anya kAryo vaDe kaShAyane
poShaN kare chhe to karo, parantu jinaAgnAbhang vaDe potAnA kaShAyane poShaN kare to tenAmAn jainIpaNun
rahetun nathI. e pramANe jainadharmamAn evo tIvra kaShAyI koI thato nathI, ke je asatya padonI rachanA
karI paranun ane potAnun janmojanmamAn bUrun kare!
prashnapaN koI jainAbhAs tIvra kaShAyI hoy te asatyArtha padone
jainashAstramAn meLave ane pAchhaL tenI paramparA chAlI jAy to shun karavun?
uttarajem koI sAchA motInA ghareNAmmAn jUThThAn motI meLave paN tenI jhalak maLatI
Ave nahi, mATe parIkShA karI, pArakhu hoy te to ThagAy nahi, koI bhoLo hoy te ja motInA
nAmathI ThagAy. vaLI tenI paramparA paN chAle nahi. vachche tarat ja koI jUThAn motIono niShedh
kare chhe. tem koI satyArtha padonA samUharUp jainashAstromAn asatyArtha pad meLave parantu
jainashAstranA
padomAn to kaShAy maTADavAnun vA laukik kArya ghaTADavAnun prayojan hoy chhe. have e
pApIe temAn je asatyArtha pad meLavyAn chhe temAn kaShAy poShavAnun vA laukik kArya sAdhavAnun
prayojan chhe. e prayojan maLatun nahi AvavAthI gnAnI parIkShAvaDe ThagAto nathI paN koI mUrkha
hoy te ja jainashAstranA nAmathI ThagAy. vaLI tenI paramparA paN chAlatI nathI. tarat ja koIe
asatyArtha padono niShedh kare chhe. vaLI evA tIvrakaShAyI jainAbhAs ahIn AvA nikRuShTa kALamAn
ja hoy chhe paN utkRuShTa kShetra-kAl ghaNAn chhe temAn to evA hotA ja nathI. mATe jainashAstromAn
asatyArtha padonI paramparA chAlatI ja nathI em nishchay karavo.

Page 4 of 370
PDF/HTML Page 32 of 398
single page version

prashnakaShAyabhAvathI asatyArtha pad na meLave, parantu granthakartAne potAnA
kShayopasham gnAnamAn koI anyathA artha bhAsavAthI asatyArtha pad meLave tenI to paramparA
chAle?
uttaramUl granthakartA gaNadharadev to pote chAr gnAnanA dhArak chhe tathA sAkShAt
kevalIno divyadhvani upadesh sAmbhaLe chhe, jenA atishay vaDe temane satyArtha ja bhAse chhe, te
anusAr teo granth-rachanA kare chhe. have e granthamAn to asatyArtha pad kevI rIte gUnthI shakAy?
tathA anya AchAryAdi granth-rachanA kare chhe teo paN yathAyogya samyaggnAnanA dhArak chhe. vaLI
teo mUL granthonI paramparA dvArA granth-rachanA kare chhe, je padonun potAne gnAn na hoy tenI to
teo rachanA karatA nathI, paN je padonun gnAn hoy tene ja samyaggnAnapramANapUrvak barAbar gUnthe
chhe. have pratham to evI sAvadhAnatAmAn asatyArtha pad gUnthyAn jAy nahi tathApi kadAchit potAne
pUrva granthonAn padono artha anyathA ja bhAse ane potAnI pramANatAmAn paN te ja pramANe besI
jAy to tenun kAI tene vash nathI. parantu em koIkane ja bhAse, sarvane nahi. mATe jene satyArtha
bhAsyo hoy te teno niShedh karI paramparA chAlavA de nahi. vaLI ATalun visheSh jANavun ke
jene
anyathA jANavAthI jIvanun bUrun thAy evAn devgurudharmAdik vA jIvajIvAdik tattvone to
shraddhALu jainI anyathA jANe ja nahi, enun to jainashAstromAn prasiddha kathan chhe. tathA jene bhramathI
anyathA jANavA chhatAn paN, tene jinanI AgnA mAnavAthI jIvanun bUrun na thAy evA koI sUkShma
arthamAn koIne koI artha anyathA pramANamAn lAve topaN teno visheSh doSh nathI. shrI
gommaTasAramAn paN kahyun chhe ke
सम्माइट्ठी जीवो उवइट्ठं पवयणं तु सद्दहदि
सद्दहदि असब्भावं अजाणमाणो गुरुणियोगा ।।२७।। (jIvakAnD)
artha‘‘samyagdraShTi jIv upadeshit satya pravachanane shraddhAn kare chhe tathA
ajANamAn gurunA yogathI asatyane paN shraddhAn kare chhe.’’
vaLI mane paN visheShagnAn nathI tathA jinaAgnA bhang karavAno ghaNo bhay chhe, parantu
e ja vichAranA baLathI A grantha rachavAnun sAhas karUn chhun. tethI A granthamAn jevun pUrva granthomAn
varNan chhe tevun ja varNan karIsh, athavA koI ThekANe pUrva granthomAn sAmAnya gUDh varNan chhe teno
visheShabhAv pragaT karI ahIn varNan karIsh. e pramANe varNan karavAmAn hun ghaNI sAvadhAnI rAkhIsh
tem chhatAn koI ThekANe sUkShma arthanun anyathA varNan thaI jAy to visheSh buddhimAn hoy teo
tene barAbar karI shuddha kare evI mArI prArthanA chhe. e pramANe A shAstra rachavAno nishchay karyo.
have kevAn shAstra vAnchavAsAmbhaLavA yogya chhe tathA te shAstranA vaktAshrotA kevA joIe
te ahIn kahun chhun.

Page 5 of 370
PDF/HTML Page 33 of 398
single page version

kevAn shAstra vAnchavAsAmbhaLavA yogya chhe
je shAstra mokShamArgano prakAsh kare te ja shAstra vAnchavAsAmbhaLavA yogya chhe, kAraN ke
sansAramAn jIv nAnA prakAranA dukhothI pIDit chhe. jo shAstrarUpI dIpak vaDe te mokShamArgane pAme
to te mokShamArgamAn pote gaman karI e dukhothI mukta thAy. have
mokShamArga to ek
vItarAgabhAv chhe mATe je shAstromAn koI prakAre rAgdveShmoh bhAvono niShedh karI
vItarAgabhAvanun prayojan pragaT karyun hoy te ja shAstro vAnchavAsAmbhaLavA yogya chhe,
paN je shAstromAn shrRungArbhogkutUhalAdi poShI rAgabhAvanun tathA hinsA yuddhAdik poShI dveShabhAvanun
vA atattvashraddhAn poShI mohabhAvanun prayojan pragaT karyun hoy te shAstra nathI paN shastra chhe. kAraN
je rAgdveShmoh bhAvavaDe jIv anAdithI dukhI thayo tenI vAsanA to jIvane vagar shikhavADe
paN hatI ja ane vaLI A shAstro vaDe tenun ja poShaN karyun tathA bhalun thavAnI temaNe shun shikShA
ApI? mAtra jIvanA svabhAvano ghAt ja karyo. eTalA mATe evAn shAstro vAnchavA
sAmbhaLavA yogya
nathI. ahIn vAnchavAsAmbhaLavA pramANe joDavAn, shIkhavAn, shikhavADavAn, lakhavAn ane lakhAvavAn Adi
kArya paN upalakShaNathI jANI levAn. e pramANe sAkShAt vA paramparA vaDe ek vItarAgabhAvane
poShaN kare evAn shAstra ja abhyAs karavA yogya chhe.
vakatAnun svarup
pratham to jain shraddhAnamAn draDh hoy, kAraN jo pote ashraddhALu hoy to anyane shraddhALu
kevI rIte kare? shrotA to potAnAthI paN hIn buddhinA dhArak chhe. temane koI samyag yukti
vaDe te shraddhALu kevI rIte kare? ane
shraddhAn ja sarva dharmanun mUl chhe. vaLI vidyAbhyAs karavAthI
jene shAstra vAnchavA yogya buddhi pragaT thaI hoy, kAraN evI shakti vinA te vaktApaNAno
adhikArI kem thAy? vaLI samyaggnAnavaDe sarva prakAranA vyavahAr
nishchayAdirUp vyAkhyAnano
abhiprAy je pichhAnato hoy, kAraN ke jo em na hoy to koI ThekANe anya prayojanapUrvak
vyAkhyAn hoy tenun anya prayojan pragaT karI viparIt pravRutti karAve. vaLI jene jinaAgnA bhang
karavAno ghaNo bhay hoy, kAraN ke jo evo na hoy to koI abhiprAy vichArI sUtraviruddha
upadesh ApI jIvonun bUrun kare. kahyun chhe ke
बहुगुणाविज्जाणिलयो असुत्तभासी तहावि मुत्तव्वो
जह वरमणिजुत्तो वि हु विग्घयरो विसहरो लोए ।।
arthaje puruSh ghaNA kShamAdik guNo tathA vyAkaraNAdi vidyAnun sthAn chhe
chhatAn jo te utsUtrabhAShI chhe to chhoDavo yogya ja chhe. jem utkRuShTa maNisahit sarpa
chhe te lokamAn vighnano ja karavAvALo chhe.

Page 6 of 370
PDF/HTML Page 34 of 398
single page version

vaLI jene shAstra vAnchI AjIvikAdi laukik kArya sAdhavAnI ichchhA na hoy, kAraN ke
jo AshAvAn hoy to yathArtha upadesh ApI shake nahi, tene to k kshrotAnA abhiprAyAnusAr
vyAkhyAn karI potAnun prayojan sAdhavAno ja abhiprAy rahe. vaLI shrotAothI vaktAonun pad
Unchun chhe. parantu jo vaktA lobhI hoy to te shrotAthI hIn thaI jAy ane shrotA UnchA thAy.
vaLI tenAmAn tIvra krodh
mAn na hoy, kAraN tIvra krodhI mAnInI nindA ja thAy ane shrotA tenAthI
DaratA rahe to tenAthI potAnun hit kem thAy? vaLI pote ja judA judA prashna uThAvI teno uttar
kare athavA anya jIv anek prakArathI vichArapUrvak prashna kare to miShTa vachan dvArA jem teno
sandeh dUr thAy tem samAdhAn kare tathA jo potAnAmAn uttar ApavAnun sAmarthya na hoy, to
em kahe ke
mane tenun gnAn nathI paN koI visheSh gnAnIne pUchhI hun uttar ApIsh. athavA koI
avasar pAmI tamane koI visheSh gnAnI maLe to tene pUchhI sandeh dUr karasho ane mane paN
darshAvasho. kAraN ke Am na hoy ane abhimAnapUrvak potAnI panDitatA jaNAvavA jo prakaraN
viruddha artha upadeshe to viruddha shraddhAn thavAthI shrotAonun bUrun thAy ane jainadharmanI nindA paN
thAy. arthAt jo evo na hoy to shrotAno sandeh dUr thAy nahi, pachhI kalyAN to kyAthi
thAy? tathA jainamatanI prabhAvanA paN thAy nahi. vaLI jenAmAn anItirUp lokanindya kAryonI
pravRutti na hoy, kAraN lokanindya kAryo vaDe te hAsyanun sthAnak thaI jAy to tenA vachanane pramAN
koN kare? ulaTo jainadharmane lajAve. vaLI te kulahIn, angahIn ane svar bhangatAvALo na hoy
paN miShTavachanI tathA prabhutAyukta hoy te ja lokamAn mAnya hoy. jo evo na hoy to
vaktApaNAnI mahattA shobhe nahi. e pramANe uparanA guNo to vaktAmAn avashya joIe. shrI
AtmAnushAsanamAn paN kahyun chhe ke
प्राज्ञः प्राप्तसमस्तशास्त्रहृदयः प्रव्यक्तलोकस्थितिः,
प्रास्ताशः प्रतिभापरः प्रशमवान् प्रागेव दृष्टोत्तरः
प्रायःप्रश्नसहः प्रभुः परमनोहारी परानिन्दया,
ब्रूयाद्धर्मकथां गणी गुणनिधिः प्रस्पष्टमिष्टाक्षरः
।।।।
arthaje buddhimAn hoy, samasta shAstronA rahasyane pAmyo hoy,
lokamaryAdA jene pragaT thaI hoy, AshA jenI asta thaI hoy, kAntimAn hoy,
upashamavant hoy, prashna thatAn pahelAn ja uttarane je jANato hoy, bAhulyapaNe anek
prashnono sahan karavAvALo hoy, prabhutAyukta hoy, paranA vA par dvArA potAnA
nindArahitapaNAvaDe paranA manano haravAvALo hoy, guNanidhAn hoy ane spaShTamiShTa
jenAn vachan hoy evo sabhAno nAyak dharmakathA kahe.

Page 7 of 370
PDF/HTML Page 35 of 398
single page version

vaLI vaktAnAn visheSh lakShaN A pramANe chhe kejo vyAkaraNnyAyAdik vA moTAn moTAn
jainashAstronun tene visheSh gnAn hoy to visheShapaNe vaktApaNun shobhe. vaLI e uparAnt
adhyAtmarasadvArA potAnA svarUpanun yathArtha anubhavan jene na thayun hoy te puruSh jainadharmanA marmane
na jANatAn mAtra paddhati dvArA ja vaktA thAy chhe, to tenAthI adhyAtmarasamay sAchA jainadharmanun
svarUp kevI rIte pragaT thAy? mATe AtmagnAnI hoy to sAchun vaktApaNun hoy, kAraN shrI
pravachanasAramAn paN kahyun chhe ke
AgamagnAn, tattvArthashraddhAn ane sanyamabhAv e traNe
AtmagnAnashUnya kAryakArI nathI. vaLI dohA pAhuDamAn paN kahyun chhe ke
पंडिय पंडिय पंडिय कण छोडि वितुस कंडिया
पय अत्थं तुट्ठोसि परमत्थ ण जाणइ मूढोसि ।।८५।।
arthahe pAnDe! he pAnDe! he pAnDe! tun kaNane chhoDI mAtra tus ja khAnDe chhe
arthAt tun artha ane shabdamAn ja santuShTa chhe paN paramArtha jANato nathI mATe mUrkha
ja chhe.
vaLI chaud vidyAmAn paN pahelAn adhyAtmavidyA pradhAn kahI chhe, mATe adhyAtmarasano rasik
vaktA hoy te ja jainadharmanA rahasyano vaktA jANavo. vaLI je vaktA buddhiRIddhinA dhArak hoy
tathA avadhi, manaparyay ane kevaLagnAnanA dhaNI hoy te mahA vaktA jANavA. evA vaktAonA
visheSh guN jANavA. e visheSh guNadhArI vaktAno sanyog maLI Ave to ghaNun ja sArun, paN
na maLe to shraddhAnAdik guNonA dhArak vaktAonA ja mukhathI shAstra shravaN karavun. evA guNavant
muni vA shrAvakanA mukhathI to shAstra shravaN karavun yogya chhe paN
1paddhatibuddhivaDe vA shAstra
sAmbhaLavAnA lobhathI shraddhAnAdi guNarahit pApI puruShonAn mukhathI shAstra sAmbhaLavun uchit nathI
kahyun chhe ke
तं जिण आणपरेणय धम्मो सो यच्च सुगुरु पासम्मि
अह उचिओ सद्धाओ तत्सुवएसस्स कहगाओ ।।
arthaje jinaAgnA mAnavAmAn sAvadhAn chhe temaNe nirgranth sugurunA
nikaTamAn ja dharma shravaN karavo yogya chhe, athavA e sugurunA ja upadeshane kahevAvALA
uchit shraddhALu shrAvakanA mukhathI dharma shravaN karavA yogya chhe. evo dharmabuddhivAn vaktA
upadeshadAtA hoy te ja potAnun ane anya jIvonun bhalun kare chhe. paN je kaShAyabuddhi
3
1.A granthamAn keTalek sthaLe ‘paddhatibuddhi’ shabda Ave chhe. teno arthapaddhati eTale, paramparA yA
rItarivAj tene anusaravAne TevAyelI buddhi evo samajavo joIe.

Page 8 of 370
PDF/HTML Page 36 of 398
single page version

vaDe upadesh Ape chhe te potAnun ane anya jIvonun bUrun kare chhe.
e pramANe vaktAnun svarUp kahyun.
shrotAnun svarup
have shrotAnun svarUp kahe chhebhalun thavA yogya chhe tethI je jIvane evo vichAr Ave
chhe kehun koN chhun? kyAthi AvI ahIn janma dharyo chhe? marIne kyAn jaIsh? mArun svarUp
shun chhe? A chAritra kevun banI rahyun chhe? mane je A bhAvo thAy chhe tenun phaL shun Avashe?
tathA A jIv dukhI thaI rahyo chhe to e dukh dUr thavAno upAy shun chhe? mAre ATalI vAtano
nirNay karI jethI k kmArun hit thAy e ja karavun. evA vichArathI koI jIv udyamavant thayo
chhe. vaLI e kAryanI siddhi shAstra sAmbhaLavAthI thatI jANI ati prItipUrvak shAstra sAmbhaLe chhe.
kAI pUchhavun hoy to pUchhe chhe. vaLI gurue kahelA arthane potAnA antarangamAn vAramvAr vichAre
chhe ane potAnA vichArathI satya ane arthano nishchay karI kartavya hoy temAn udyamI thAy chhe.
e pramANe to navIn shrotAnun svarUp jANavun.
vaLI je jainadharmano draDh shraddhALu chhe, nAnA (anek) prakAranAn shAstra sAmbhaLavAthI jenI buddhi
nirmaL thaI chhe, vyavahArnishchayAdikanun svarUp yathArthapaNe jANI sAmbhaLelA arthane yathAvat nishchay
jANI avadhAre chhe, prashna Upaje to ati vinayavAn thaI prashna kare chhe athavA paraspar anek
prashnottaravaDe vastuno nirNay kare chhe, shAstrAbhyAsamAn ati Asakta chhe tathA dharmabuddhipUrvak nindya
kAryono tyAgI thayo chhe; evA jIvo shAstranA shrotA joIe.
vaLI shrotAnAn visheSh lakShaNo A pramANe paN chhe. jene k kvyAkaraNnyAyAdikanun vA
mahAn jainashAstronun gnAn hoy to shrotApaNun visheSh shobhe. vaLI evo hovA chhatAn paN jo tene
AtmagnAn na hoy to upadeshano marma samajI shake nahi. mATe AtmagnAnavaDe je svarUpano
AsvAdI thayo chhe te jainadharmanA rahasyano shrotA chhe. vaLI je atishayavant buddhivaDe vA avadhi
manaparyayagnAn vaDe sanyukta hoy te mahAn shrotA jANavo. e pramANe shrotAnA visheSh guNo
chhe. ane evA jainashAstranA shrotA joIe.
vaLI shAstra sAmbhaLavAthI amArun bhalun thashe evI buddhivaDe je shAstra sAmbhaLe chhe paN
gnAnanI mandatAthI visheSh samajI shakatA nathI tene puNyabandh thAy chhe, parantu potAnun visheSh kArya
siddha thatun nathI.
vaLI kuLapravRuttipUrvak vA sahaj yog banI AvatAn shAstra sAmbhaLe chhe. vA sAmbhaLavA chhatAn
kaI avadhAraN karatA nathI tene pariNAm anusAr koI veLA puNyabandh thAy chhe tathA koI veLA
pApabandh thAy chhe.

Page 9 of 370
PDF/HTML Page 37 of 398
single page version

vaLI je mad matsar bhAvapUrvak shAstra sAmbhaLe chhe, vAd ane tarka karavAno ja jeno
abhiprAy chhe, mahantatA vA lobhAdik prayojan arthe je shAstra sAmbhaLe chhe tathA shAstra to sAmbhaLe
chhe paN te suhAvatun nathI evA shrotAone to kevaL pApabandh ja thAy chhe. e pramANe
*shrotAonun
svarUp jANavun. A ThekANe e ja pramANe shIkhavunshIkhavavun vagere jene hoy tenun svarUp paN
yathAsambhav samajavun.
* ahIn prasangane anusarIne shrI sudraShTatarangiNI anusAr shrotAonA judAjudA prakAr darshAvIe
chhIe.
1. je jIv upadesh to sAmbhaLe, pUchhe, bhaNe, yAd rAkhe tathA ghaNA kAL sudhI bAhya dharmakriyA
paN kare parantu antarang pApabuddhi chhoDe nahi, kugurukudharmane pUjavAnImAnavAnI shraddhA maTe nahi, krodh
mAnAdi kaShAy maTe nahi tathA antakaraNamAn jinavANI atyant premapUrvak ruche nahi tevA shrotA pAShAN
samAn jANavA.
2. je dararoj shAstra sAmbhaLe, sAmbhaLatI veLA sAmAnya yAd rahe paN pachhI bhUlI jAy paN
sAmbhaLelAn vachan hRudayamAn Take nahi te phUTyA ghaDA jevA shrotA jANavA.
3. jem menDho tene pAlan karanArane ja mAthun mAre tem je shrotA anek draShTAnt, yukti, shikhAmaN
ane shAstrarahasya samajapUrvak sambhaLAvanAr mahA upakArI evA vaktAno ja dveShI thAy, are teno ja
ghAt tathA burun vichAre tevA shrotA menDhA samAn jANavA.
4. jem ghoDo ghAsdANo devAvALA rakShakane ja mAre, karaDe, bachakAn bharavA jAy tem je shrotA
jenI pAsethI upadesh sAmbhaLe tenAthI ja dveSh karavA lAgI jAy, tenA avaguN avarNavAd bolavA lAge
tevA shrotA ghoDA samAn jANavA.
5. jem chALaNI sUkShma ATAne to bahAr kADhI nAkhe ke je prayojanarUp chhe ane aprayojanarUp
bhUsunkAnkarA vagere sangrah karI rAkhe tem je shrotA upadeshadAtA vaktAnA koI guNane grahaN na karatAn
mAtra tenA avaguNane ja grahaN kare, shAstramAn dAn vA chaityAlayprabhAvanAdi karavAnI vAt Ave to
A mUrkha em samaje keA upadesh mArA upar devAy chhe, hun dhanavAn chhun tethI ADakatarI rIte mane
dhan kharchavAnun kahe chhe, paN mArI pAse dhan kyAn chhe? tap sambandhI vyAkhyAn chAlatun hoy to A em
mAne ke
hun sharIre puShTa chhun tethI A mane ja kahe chhe ke tap karo, paN mArAthI tap kyAn thaI shake
em chhe? dAn, pUjA ane shIlsanyamAdino upadesh chAlato hoy tyAre A kAn to Unghe athavA vibhramachitta
rAkhI sAmbhaLe nahi, sabhAmAn koI koInI nindA athavA kalahakathA karavA lAge to tene dhyAnapUrvak sAmbhaLe,
sabhAmAn guN
doShanI sAmAnya prakAre vAt chAlatI hoy to A mUrkha em samaje ke A badhun mArA
upar kahe chhe. AvA shrotA sabhAmAn vyAkhyAn sAmbhaLavA AvIne paN kevaL pApabandh ja kare chhe. vaktAthI
ja doShabhAv ke dveShabhAv ANe chhe paN vaktAno guN to jarA paN grahaN karatA nathI. AvA shrotA
chALaNI samAn jANavA.
6. jem pavanathI bharelI masak uparathI dekhAy jal bharI paN andar to jarA paN pANI

Page 10 of 370
PDF/HTML Page 38 of 398
single page version

e pramANe shAstranun tathA vaktAshrotAnun svarUp kahyun. tyAn uchit shAstrane uchit vaktA
thaI vAnchavun tathA uchit shrotA thaI sAmbhaLavun yogya chhe. have A mokShamArga prakAshak shAstranI rachanA
karI chhe tenI sArthakatA darshAvIe chhIe.
nathI, tem je shrotA antarang dharma ichchhAthI rahit chhe, krodhAdi kaShAyapUrNa chhe, shuddha dharmanA nindak chhe,
dharmAtmA tathA vaktAnA paN nindak chhe, shuddha tattvagnAn, adhyAtmatattvagarbhit charchA jene gamatI ja nathI
ulaTA tenA paN dveShI rahyA kare chhe. ane bAhya veShadhArI kudev
kugurunA prashansak chhe AvA shrotA masak
samAn jANavA.
7. jem sarpane sundar dUdhapAn karAvavA chhatAn tenun ante mahA dukhadAyI viSh ja thAy chhe. tem
jene amRut samAn jinavachan sambhaLAvavA chhatAn te sAmbhaLIne paN je kevaL pApabandh ja kare chhe. teo
mAtra vaktAnun bUrun ja chintavyA kare chhe. AvA dharmadveShI shrotA sarpa samAn jANavA.
8. jem pADo sundar jaLAshayamAn pANI pIvA jAy tyAn pANI to thoDun pIve paN andar
jhADopeshAbAdi karI te jaLAshayanI andar paDI tene DahoLI nAnkhI badhA jaLane kharAb karI mUke,
pAchhaL koIne pIvA yogya paN rAkhe nahi ane potAnun tathA paranun ang malin karI nAkhe; tem
sabhAmAn chAr anuyog sambandhI sundar tattvacharchA chAlatI hoy, mahAmangalakArI jinavANInun kathan thaI
rahyun hoy tyAn koI bhoLo, mandagnAnI
kaShAyI manuShya koI evo prashna karekoI evI chhal bharI vAt
chalAvI de ke jethI AgamanA kathanano virodh thAy, anya sarva shrotAonAn chitta udvegamay banI jAy.
AvA shrotA pADA samAn jANavA.
e pramANe pAShAN samAn, phUTelA ghaDA samAn, menDhA samAn, ghoDA samAn, chALaNI samAn,
masak samAn, sarpa samAn ane pADA samAn ATh prakAranA shrotAo mahA ashubh jANavA.
have chha prakAranA mishra shrotAonun svarUp kahIe chhIe.
1. jem koI dharmaudyotakArI dharmopadesh thato hoy tyAn potAnAthI to bane nahi, parantu
upadeshadAtAno ja ghAt vichAre. AvA shrotA bilADA samAn jANavA.
2. jem bagalo uparathI ujjvaL dekhAy paN antarangamAn malin pariNAmI rahyA kare tem
koI jIv bahArathI to vinay sahit nirmaL vachan bole, sharIr upar bhabhUtAdi lagAvI tanane malin
dekhADe, jANe ke mane sharIrAdi upar rAg ja nathI, dharmI jevo dekhAy, sundar sAdhuvesh dhAraN kare paN
antaramAn mahAkaShAyI, dveShI, raudra pariNAmI hoy, te potAnA dilamAn dharmano ghAt karavo vichAre paN
dharmasevan na ichchhe. AvA shrotA bagalA samAn jANavA.
3. jem popaTane bolAvIe tem bole. shikhavADIe tem shIkhe, paN teno bhAv samaje nahi,
tem keTalAk shrotA jinapravachanano svAdhyAy to kare, sAmbhaLe, shIkhe paN teno paramArtharUp bhAv na samaje.
AvA shrotA popaTarUp jANavA.
4. jem mATI pANInA nimittathI naram thaI jAy tathA agninA nimittathI jem lAkh naram

Page 11 of 370
PDF/HTML Page 39 of 398
single page version

mokShamArgaprakAshak granthanI sArthakatA
A sansArarUp aTavImAn samasta jIvo karmanimittathI utpanna nAnA prakAranAn dukhothI
pIDit thaI rahyA chhe. vaLI tyAn mithyAandhakAr chhavAI rahyo chhe, jethI teo temAnthI chhUTavAno mArga
paN pAmatA nathI, parantu taraphaDI taraphaDI tyAn ja dukhane sahan kare chhe. evA jIvonun bhalun thavA
arthe shrI tIrthankar kevaLI bhagavAnarUp sUryano uday thayo, jenAn divyadhvanirUp kiraNo vaDe mukta
banI jAy paN nimitta dUr thatAn tarat pachhI sakhatkaThaN banI jAy tem satsanganA nimittamAn to
je dharmabhAv sahit thaI jAy, komaLdayAvAn thAy. vratsanyam dhAravo vichAre, dharmAtmA jIvothI sneh
karavo ichchhe tathA temanI sevAchAkarI karavA ichchhe, parantu satsang ke shAstranun nimitta dUr thatAn dharmarahit
krUr pariNAmI banI jAy AvA shrotA mATI samAn jANavA.
5. jem DAns AkhA sharIramAn harek jagyAe chaTakA bharI jIvane dukhanA kAraNabhUt thAy chhe,
tem sabhAmAn shAstravAnchanupadesh chAlato hoy tyAn anya dharmAtmA jIvothI dveShabhAv karI temane sabhA
vachche paN vAramvAr apashabda bole. avinay kare tathA sabhAne tem vaktAne khed upajAve AvA shrotA
DAns samAn jANavA.
6. jem jaLone dUdhathI bharelA AnchaLane lagADavAmAn Ave topaN te potAnA jAtisvabhAvane
lIdhe dUdhane grahaN na karatAn mAtra rUdhir ja grahaN kare chhe tem koI shrotA evA hoy chhe ketemane
game teTalo rUDo, komaL ane samyag dharmopadesh karo parantu e durbuddhi mAtra avaguN ja grahaN kare.
tene evI shraddhA chhe ke ame Avo upadesh to ghaNoy sAmbhaLyo, koI amArun shun bhalun karI shake em
chhe, amArA bhAgyamAn hashe te thashe. AvA pariNAmavALA shrotA jaLo samAn jANavA.
e pramANe bilADA samAn, bagalA samAn, popaT samAn, mATI samAn, DAns samAn, ane
jaLo samAn maLI chha prakAranA mishra shrotAo chhe. temAn mATI ane popaT samAn shrotA madhyam jANavA
tathA te sivAy uparanA ATh maLI bAre prakAranA adham shrotA jANavA.
have gAy, bakarI ane hans samAn traN prakAranA uttam shrotAo kahe chhe.
jem gAy ghAs khAIne paN sundar dUdh Ape chhe tem koIne alpa upadesh ApavA chhatAn tene
bahu bahu ruchipUrvak angIkAr karI potAnun bhalun kare tathA e upadeshathI mane rUDA tattvagnAnanI prApti
thaI, aho! mArun bhAgya! em samajI te upadeshanI tathA upadeshadAtAnI vAramvAr prashansA kare,
upadeshadAtAno bahu bahu upakAr mAne, potAne paN te upadeshalAbhathI dhanyarUp samaje. AvA shrotA gAy
samAn jANavA.
jem bakarI nIchI namI potAno chAro chare jAy, koIthI dveShabhAv na kare, jaLAshayamAn pANI
pIvA jAy tyAn DhInchaNabher namI dhIrethI pANI pIe paN jaLane bagADe nahi, tem je shrotA sabhAmAn
shAntipUrvak bese, koI ADI vAt karato hoy to te taraph lakSha paN na Ape, puNyakArak kathanane grahaN
kare ane potAnA kAmathI ja kAm rAkhe AvA shrotA bakarI samAn jANavA.

Page 12 of 370
PDF/HTML Page 40 of 398
single page version

thavAno mArga prakAshit thayo. jem sUryane evI ichchhA nathI ke hun mArga prakAshun, parantu svAbhAvik
ja tenA kiraNo phelAy chhe jethI mArganun prakAshan thAy chhe. te ja pramANe shrI vItarAg kevaLI
bhagavAnane evI ichchhA nathI ke ame mokShamArgane pragaT karIe, parantu svAbhAvikapaNe ja
aghAtikarmanA udayathI temanA sharIrarUp pudgalo divyadhvanirUp pariName chhe, jenAthI mokShamArganun
sahaj prakAshan thAy chhe. vaLI shrI gaNadhar devone evo vichAr Avyo ke jyAre kevaLIbhagavAnarUp
sUryanun astapaNun thashe tyAre jIvo mokShamArgane kevI rIte pAmashe? ane mokShamArga pAmyA vinA
jagatanA jIvo dukhane ja sahashe, evI karuNAbuddhivaDe angaprakIrNAdik grantha jevA mahAn dIpakono
jem hansane dUdhamAn pANI bheLavI Apo topaN te pANIne na pItAn mAtra dUdhane ja angIkAr
kare chhe, kAraN tenI chAnch ja evA prakAranI hoy chhe ke teno sparsha thatAn ja pANI ane dUdhanA ansho
judA judA thaI jAy chhe, tem shuddha draShTino dhArak bhedavignAnI AtmA nAnA prakArano upadesh sAmbhaLI
potAnI buddhithI nirdhAr kare, param puruShonAn vAkyonI sAthe pote karelA nirNayane sarakhAve ane tethI
je tattvagnAnapUrvak artha nirNay thAy tene angIkAr kare tathA anya sarvane chhoDe. AvA shrotA hans samAn
jANavA.
have netra samAn, darpaN samAn, trAjavAnI dAnDI samAn ane kasoTI samAn chAr prakAranA mahA
uttam shrotAonun svarUp kahIe chhIe.
jem netra bhalAbUrAne nirNayarUp joI shake chhe tem bhalAbUrA upadeshane nirNayarUp jANI
bUrAne chhoDI bhalA upadeshanun draDh shraddhAn jeo kare chhe temane netra samAn shrotA jANavA.
jem darpaNamAn potAnun mukh joI te upar lAgelI raj. maL vagere dhoI mukhane sAph karavAmAn
Ave chhe tem samyag upadesh sAmbhaLI potAnA chaitanyasvabhAvamAn lAgelI karmarajane dUr karI Atmapradesho
nirmaL karavAno je upAy kare chhe te darpaN samAn shrotA jANavA.
jem trAjavAnI dAnDI vaDe ochhunvadhatun tarat jaNAI Ave chhe, vA te dAnDI ochhAvadhatAnun
jem tolan kare chhe, tem sadguru dvArA prApta thayelA upadeshane potAnI buddhi vaDe samyakprakAre pUrva
mahApuruShonI AmnAyAnusAr tolan kare chhe. vaLI je upadesh potAne anupayogI lAge tene to chhoDe
chhe tathA adhik phaLadAtA upayogI upadeshane angIkAr kare chhe. AvA shrotA trAjavAnI dAnDI samAn jANavA.
jem kasoTI upar ghasI bhalAbUrA suvarNanI parIkShA karavAmAn Ave chhe tem rUDA shrotAo
potAnI samyagbuddhirUp kasoTI upar, prApta thayelA upadeshane chaDAve ane temAn hitakArIahitakArI
upadeshane samyak prakAre jANI ahitakArIne chhoDI hitakArIne grahaN kare te shrotA kasoTI samAn jANavA.
vaLI sushruShA, shravaN, grahaN, dhAraN, manan, Uh (prashna), apoh (uttar) ane tattva -
nirNaye ATh guNo sahit jenun antakaraN hoy tevA shrotA ja mokShAbhilAShI jANavA.
e pramANe prasangAnusAr judA judA prakAranA shrotAnun svarUp kahyun.
(sangrAhakanuvAdak)