362 ]
parishiShTa 4
upAdAn – nimittanI chiÕI
[kavivar pt. banArasIdAsajI likhit]
pratham ja koI pUchhe ke nimitta shun? upAdAn shun?
tenun vivaraNa — nimitta to sanyogarUp kAraN, upAdAn vastunI sahajashakti.
tenun vivaraNa — ek dravyArthik nimitta-upAdAn, bIjun paryAyArthik nimitta-upAdAn.
tenun vivechana — dravyArthik nimitta-upAdAn (vastumAn) guNabhed kalpanArUp chhe.
paryAyArthik nimitta-upAdAn (vastumAn) parayog kalpanArUp chhe. tenI chaubhangI —
pratham guNabhed kalpanArUp chaubhangIno vistAr kahIe chhIe te shravaN karo —
jIvadravyanA anant guN, sarvaguN asahAy, svAdhIn ane sadAkAL (shAshvat chhe.) temAn mukhya
be guN pradhAn sthApyA, te par chaubhangIno vichAra —
ek to jIvano gnAnaguN ane bIjo jIvano chAritraguN. e banne guN shuddharUpabhAv
jANavA, ashuddharUp paN jANavA ane yathAyogya sthAnake (guNasthAne) mAnavA. tenun vivaraNa —
e banne guNonI gati nyArI nyArI, shakti nyArI nyArI, jAti nyArI nyArI ane sattA nyArI
nyArI.
tenun vivechana — gnAnaguNanI to gnAn – agnAnarUp gati, sva – paraprakAshak shakti, gnAn
(samyaggnAn) rUp tathA mithyAtvarUp jAti, tathA dravyapramAN sattA chhe, parantu ek visheSh eTalun
ke gnAnarUp jAtino kadI nAsh thato nathI; ane mithyAtvarUp jAtino nAsh samyagdarshananI utpatti
thatAn thAy chhe. A to gnAnaguNano nirNay thayo.
have chAritraguNanun vivechan kahe chhe — chAritraguNanI sanklesh – vishuddharUp gati,
sthiratA – asthiratArUp shakti, mand – tIvrarUp jAti, ane dravyapramAN sattA chhe. temAn eTalun
visheSh ke mandatAnI sthiti chaudamA guNasthAnaparyant hoy chhe, ane tIvratAnI sthiti pAnchamA
guNasthAn sudhI hoy chhe.
A to gnAn – chAritra bannenA guNabhed nyArA nyArA kahyA. have tenI vyavasthA —
gnAn chAritrane AdhIn nathI, chAritra gnAnane AdhIn nathI. banne asahAyarUp chhe – evI to
maryAdA bandhAyelI chhe.