sarva indriyonA sarva viShayonun yugapat grahaN thatAn dukhanAn kAraNo paN dUr thayAn. jem netravaDe
pahelAn ek viShayane dekhavA ichchhato hato, paN have traNalokanAn trikALavartI sarva varNone yugapat
dekhe chhe, koI dekhyA vinAno rahyo nathI ke jene dekhavAnI ichchhA thAy. e ja pramANe
sparshanAdik indriyovaDe ek ek viShayane grahaN karavA ichchhato hato, parantu have traNalokanA
trikAlavartI sarva sparsha – ras
– gandh – shabdAdik viShayone yugapat grahaN karavA lAgyo. koI grahaN
karyA vinAno rahyo nathI ke jene grahaN karavAnI ichchhA Upaje.
prashna — sharIrAdik vinA e grahaN shI rIte thAy?
uttara — jyAnsudhI gnAn indriyajanit hatun tyAnsudhI to dravya indriyAdi vinA grahaN
thaI shakatun nahotun, paN have evo svabhAv pragaT thayo ke indriyo vinA ja grahaN thaI
shake chhe.
ahIn koI em kahe ke — jem manavaDe to sparshAdikane jANIe chhIe tem ahIn
jANavun thatun hashe paN tvachA – jIbh Adi vaDe grahaN thAy chhe tem nahi thatun hoy? paN em
nathI. kAraN ke – manavaDe to smaraNAdi thatAn k kaspaShTa jANavun thAy chhe, parantu ahIn to
tvachA – jIbh Adi vaDe sparsha – rasAdikane sparshavAmAn, AsvAdavAmAn, sUnghavAmAn, dekhavAmAn ane
sAmbhaLavAmAn jevun spaShTa jANavun thAy chhe tethI paN anantagaNun spaShTa jANavun temane hoy chhe.
visheShatA e chhe ke — tyAn indriyo ane viShayono sanyog thatAn ja jANavun thatun hatun,
have ahIn dUr rahevA chhatAn paN tevun ja jANavun thAy chhe. e badho shaktino mahimA chhe.
vaLI pahelAn man vaDe k katIt – anAgatane vA avyaktane jANavA ichchhato hato, paN have
badhuy anAdithI anantakAL paryant sampUrNa kALanA sarva padArthonA dravya – kShetra – kAL – bhAvane
yugapat jANe chhe, koI jANyA vinA rahyA nathI ke jene jANavAnI ichchhA thAy. e pramANe
dukh ane dukhanAn kAraNono temane abhAv jANavo.
vaLI pahelAn mohanA udayathI mithyAtva vA kaShAyabhAv thato hato, paN teno sarvathA
abhAv thavAthI dukhano paN abhAv tathA tenAn kAraNono paN abhAv thavAthI dukhanA
kAraNono paN abhAv thayo. e kAraNono abhAv ahIn batAvIe chhIe.
sarva tattvo ahIn yathArtha pratibhAse chhe to temane atattvashraddhAnarUp mithyAtva kem thAy?
koI aniShTarUp rahyo nathI, nindak pote ja aniShTa pAme chhe to pote krodh konAthI kare?
siddhothI Uncho koI chhe nahi; indrAdik devo paN jene name chhe ane iShTa phaL pAme chhe,
to pachhI teo konAthI mAn kare? koI anya iShTa rahyun nathI to konA mATe teo chhaL
(mAyA) kare? sarva bhavitavya pratyakSha bhAsI gayun chhe, koI kArya rahyun nathI ke koIthI
74 ][ mokShamArgaprakAshak
10