-
pahalā adhikār ][ 11
maṁdatāke kāraṇ abhyās hotā nahīṁ. jaise ki — dakṣiṇameṁ gommaṭasvāmīke nikaṭ mūṛabidrī nagarameṁ
dhaval, mahādhaval, jayadhaval pāye jāte haiṁ; parantu darśanamātra hī haiṁ. tathā kitane hī grantha
apanī buddhi dvārā abhyās karane yogya pāye jāte haiṁ, unameṁ bhī kuch granthoṁkā hī
abhyās banatā hai. aise is nikr̥ṣṭa kālameṁ utkr̥ṣṭa jainamatakā ghaṭanā to huā, parantu
is paramparā dvārā ab bhī jain-śāstroṁmeṁ satya arthakā prakāśan karanevāle padoṁkā sadbhāv
pravartamān hai.
apanī bāt
hamane is kālameṁ yahān̐ ab manuṣyaparyāy prāpta kī. isameṁ hamāre pūrvasaṁskārase va bhale
honahārase jainaśāstroṁke abhyās karanekā udyam huā jisase vyākaraṇ, nyāy, gaṇit ādi
upayogī granthoṁkā kiṁcit abhyās karake ṭīkāsahit samayasār, paṁcāstikāy, pravacanasār,
niyamasār, gommaṭasār, labdhisār, trilokasār, tattvārthasūtra ityādi śāstra aur kṣapaṇāsār,
puruṣārthasiddhayupāy, aṣṭapāhuṛ, ātmānuśāsan ādi śāstra aur śrāvak – munike ācārake prarūpak
anek śāstra aur suṣṭhukathāsahit purāṇādi śāstra — ityādi anek śāstra haiṁ, unameṁ hamāre buddhi
anusār abhyās vartatā hai; hameṁ bhī kiṁcit satyārtha padoṁkā jñān huā hai.
punaśca, is nikr̥ṣṭa samayameṁ ham jaise maṁdabuddhiyoṁse bhī hīn buddhike dhanī bahut jan
dikhāī dete haiṁ. unheṁ un padoṁkā arthajñān ho, is hetu dharmānurāgavaś deśabhāṣāmay graṁth racanekī
hameṁ icchā huī hai, isaliye ham yah grantha banā rahe haiṁ. isameṁ bhī arthasahit unhīṁ padoṁkā
prakāśan hotā hai. itanā to viśeṣ hai ki — jis prakār prākr̥t – saṁskr̥t śāstroṁmeṁ prākr̥t –
saṁskr̥t pad likhe jāte haiṁ, usī prakār yahān̐ apabhraṁśasahit athavā yathārthatāsahit deśabhāṣārūp
pad likhate haiṁ; parantu arthameṁ vyabhicār kuch nahīṁ hai.
is prakār is granthaparyanta un satyārthapadoṁkī paramparā pravartatī hai.
asatyapad racanā pratiṣedh
yahān̐ koī pūchatā hai ki — paramparā to hamane is prakār jānī; parantu is paramparāmeṁ
satyārtha padoṁkī hī racanā hotī āī, asatyārtha pad nahīṁ mile, — aisī pratīti hameṁ kaise ho?
usakā samādhānaḥ — asatyārtha padoṁkī racanā ati tīvrakaṣāy hue binā nahīṁ banatī; kyoṁki
jis asatya racanāse paramparā anek jīvoṁkā mahā burā ho aur svayaṁko aisī mahāhiṁsāke
phalarūp narak – nigodameṁ gaman karanā paṛe — aisā mahāviparīt kārya to krodh, mān, māyā, lobh
atyanta tīvra hone par hī hotā hai; jainadharmameṁ to aisā kaṣāyavān hotā nahīṁ hai.