-
pA.NchavA.N adhikAr ][ 147
strImuktikA niShedh
tathA strIko mokSha kahate hai.n; so jisase saptam narak gamanayogya pAp na ho sake, usase
mokSha kA kAraN shuddhabhAv kaise hogA? kyo.nki jisake bhAv dR^i.Dh.h.h ho.n, vahI utkR^iShTa pAp va
dharma utpanna kar sakatA hai. tathA strIke niHsha.nk ekAntame.n dhyAn dharanA aur sarva parigrahAdikakA
tyAg karanA sambhav nahI.n hai.
yadi kahoge — ek samayame.n puruShavedI va strIvedI va napu.nsakavedIko siddhi honA siddhAntame.n
kahI hai, isaliye strIko mokSha mAnate hai.n. parantu yahA.N vah bhAvavedI hai yA dravyavedI hai?
yadi bhAvavedI hai to ham mAnate hI hai.n; tathA dravyavedI hai to puruSh-strIvedI to lokame.n prachur
dikhAI dete hai.n, aur napu.nsak to koI virale dikhate hai.n; to ek samayame.n mokSha jAne vAle
itane napu.nsak kaise sambhav hai.n? isaliye dravyavedakI apekShA kathan nahI.n banatA.
tathA yadi kahoge — navave.n guNasthAn tak ved kahe hai.n; so bhI bhAvavedakI apekShA hI
kathan hai. dravyavedakI apekShA ho to chaudahave.n guNasthAnaparyanta vedakA sadbhAv kahanA sambhav
ho.
isaliye strIko mokShakA kahanA mithyA hai.
shUdramuktikA niShedh
tathA shUdro.nko mokSha kahate hai.n; parantu chANDAlAdikako uttam ku lavAlA gR^ihastha
sanmAnAdikapUrvak dAnAdik kaise de.nge? lokaviruddha hotA hai. tathA nIch kulavAlo.nke uttam
pariNAm nahI.n ho sakate. tathA gotrakarmakA uday to pa.ncham guNasthAnaparyanta hI hai; Uparake
guNasthAn cha.Dhe binA mokSha kaise hogA? yadi kahoge — sa.nyam dhAraN karaneke pashchAt usake uchcha
gotrakA uday kahate hai.n; to sa.nyam dhAraN karane — na karanekI apekShAse nIch-uchcha gotrakA uday
ThaharA. aisA honese asa.nyamI manuShya, tIrtha.nkar, kShatriyAdikako bhI nIch gotrakA uday ThaharegA.
yadi unake kul- apekShA uchcha gotrakA uday kahoge to chANDAlAdikake bhI kul-apekShA hI
nIch gotrakA uday kaho. usakA sadbhAv tumhAre sUtro.nme.n bhI pa.ncham guNasthAnaparyanta hI kahA
hai. so kalpit kahaneme.n pUrvApar virodh hogA hI hogA; isaliye shUdro.nko mokSha kahanA mithyA
hai.
is prakAr unho.nne sarvako mokShakI prApti kahI; so usakA prayojan yah hai ki sarvako
bhalA mAnanA, mokShakI lAlach denA aur apane kalpit matakI pravR^itti karanA. parantu vichAr
karane par mithyA bhAsit hotA hai.