-
244 ] [ mokShamArgaprakAshak
bhI nahI.n hai. isaprakAr paradravyakA to doSh dekhanA mithyAbhAv hai. rAgAdibhAv hI bure hai.n.
parantu isake aisI samajh nahI.n hai; yah paradravyo.nkA doSh dekhakar uname.n dveSharUp udAsInatA karatA
hai. sachchI udAsInatA to usakA nAm hai ki kisI bhI dravyakA doSh yA guN nahI.n bhAsit ho,
isaliye kisIko burA-bhalA na jAne.n; svako sva jAne, parako par jAne, parase kuCh bhI prayojan
merA nahI.n hai aisA mAnakar sAkShIbhUt rahe. so aisI udAsInatA j~nAnIke hI hotI hai.
tathA yah udAsIn hokar shAstrame.n jo aNuvrat-mahAvratarUp vyavahArachAritra kahA use
a.ngIkAr karatA hai, ekadesh athavA sarvadesh hi.nsAdi pApo.nko Cho.DtA hai; unake sthAn par
ahi.nsAdik puNyarUp kAryo.nme.n pravartatA hai. tathA jis prakAr paryAyAshrit pApakAryo.nme.n apanA
kartApanA mAnatA thA, usI prakAr ab puNyakAryo.nme.n apanA kartApanA mAnane lagA. — isaprakAr
paryAyAshrit kAryo.nme.n aha.nbuddhi mAnanekI samAnatA huI. jaise — ‘mai.n jIvo.nko mAratA hU.N, mai.n
parigrahadhArI hU.N’ — ityAdi mAnyatA thI; usI prakAr mai.n ‘jIvo.nkI rakShA karatA hU.N, mai.n nagna,
parigraharahit hU.N’ — aisI mAnyatA huI. so paryAyAshrit kAryo.nme.n aha.nbuddhi vahI mithyAdR^iShTi hai.
yahI samayasAr kalash me.n kahA haiH —
ye tu kartAramAtmAna.n pashyanti tamasA tatAH.
sAmAnyajanavatteShA.n na mokSho.api mumukShutA.n..199..
arthaH — jo jIv mithyA-a.ndhakAr vyApta hote hue apaneko paryAyAshrit kriyAkA kartA
mAnate hai.n ve jIv mokShAbhilAShI hone par bhI jaise anyamatI sAmAnya manuShyo.nko mokSha nahI.n hotA;
usI prakAr unako mokSha nahI.n hotA; kyo.nki kartApaneke shraddhAnakI samAnatA hai.
tathA isaprakAr Ap kartA hokar shrAvakadharma athavA munidharmakI kriyAo.nme.n man-vachan-
kAyakI pravR^itti nirantar rakhatA hai, jaise un kriyAo.nme.n bha.ng na ho vaise pravartatA hai; parantu
aise bhAv to sarAg hai.n; chAritra hai vah vItarAgabhAvarUp hai. isaliye aise sAdhanako mokShamArga
mAnanA mithyAbuddhi hai.
prashnaH — sarAg-vItarAg bhedase do prakArakA chAritra kahA hai so kis prakAr hai?
uttaraH — jaise chAval do prakArake hai.n — ek tuShasahit hai.n aur ek tuSharahit hai.n.
vahA.N aisA jAnanA ki tuSh hai vah chAvalakA svarUp nahI.n hai, chAvalame.n doSh hai. koI samajhadAr
tuSharahit chAvalakA sa.ngrah karatA thA; use dekhakar koI bholA tuSho.nko hI chAval mAnakar sa.ngrah
kare to vR^ithA khedakhinna hogA. vaise chAritra do prakArakA hai — ek sarAg hai, ek vItarAg