-
൪൬ ] [ മോക്ഷമാര്ഗപ്രകാശക
സംസാരദുഃഖ ഔര ഉസകാ മൂലകാരണ
(ക) കര്മോംകീ അപേക്ഷാസേ
വഹാ
സബ ദുഃഖോംകാ മൂലകാരണ മിഥ്യാദര്ശന, അജ്ഞാന ഔര അസംയമ ഹൈ. ജോ ദര്ശന-മോഹകേ
ഉദയസേ ഹുആ അതത്ത്വശ്രദ്ധാന – മിഥ്യാദര്ശന ഹൈ, ഉസസേ വസ്തുസ്വരൂപകീ യഥാര്ഥ പ്രതീതി നഹീം ഹോ സകതീ,
അന്യഥാ പ്രതീതി ഹോതീ ഹൈ. തഥാ ഉസ മിഥ്യാദര്ശന ഹീ കേ നിമിത്തസേ ക്ഷയോപശമരൂപ ജ്ഞാന ഹൈ വഹ
അജ്ഞാന ഹോ രഹാ ഹൈ, ഉസസേ യഥാര്ഥ വസ്തുസ്വരൂപകാ ജാനനാ നഹീം ഹോതാ, അന്യഥാ ജാനനാ ഹോതാ ഹൈ.
തഥാ ചാരിത്രമോഹകേ ഉദയസേ ഹുആ കഷായഭാവ ഉസകാ നാമ അസംയമ ഹൈ, ഉസസേ ജൈസേ വസ്തുസ്വരൂപ
ഹൈ വൈസാ നഹീം പ്രവര്തതാ, അന്യഥാ പ്രവൃത്തി ഹോതീ ഹൈ.
ഇസപ്രകാര യേ മിഥ്യാദര്ശനാദിക ഹൈം വേ ഹീ സര്വ ദുഃഖോംകാ മൂല കാരണ ഹൈം. കിസ പ്രകാര?
സോ ബതലാതേ ഹൈംഃ —
ജ്ഞാനാവരണ ഔര ദര്ശനാവരണകേ ക്ഷയോപശമസേ ഹോനേവാലാ ദുഃഖ ഔര ഉസസേ നിവൃത്തി
മിഥ്യാദര്ശനാദികസേ ജീവകോ സ്വ-പര വിവേക നഹീം ഹോ സകതാ. സ്വയം ഏക ആത്മാ ഔര
അനന്ത പുദ്ഗലപരമാണുമയ ശരീര; ഇനകേ സംയോഗരൂപ മനുഷ്യാദി പര്യായ ഉത്പന്ന ഹോതീ ഹൈ, ഉസീ പര്യായകോ
സ്വ മാനതാ ഹൈ. തഥാ ആത്മാകാ ജ്ഞാന-ദര്ശനാദി സ്വഭാവ ഹൈ ഉസകേ ദ്വാരാ കിംചിത് ജാനനാ-ദേഖനാ
ഹോതാ ഹൈ; ഔര കര്മോപാധിസേ ഹുഏ ക്രോധാദികഭാവ ഉനരൂപ പരിണാമ പായേ ജാതേ ഹൈം; തഥാ ശരീരകാ
സ്പര്ശ, രസ, ഗന്ധ, വര്ണ സ്വഭാവ ഹൈ വഹ പ്രഗട ഹൈ ഔര സ്ഥൂല-കൃഷാദിക ഹോനാ തഥാ സ്പര്ശാദികകാ
പലടനാ ഇത്യാദി അനേക അവസ്ഥായേം ഹോതീ ഹൈം; — ഇന സബകോ അപനാ സ്വരൂപ ജാനതാ ഹൈ.
വഹാ
ജ്ഞാന-ദര്ശനകീ പ്രവൃത്തി ഇന്ദ്രിയ — മനകേ ദ്വാരാ ഹോതീ ഹൈ, ഇസലിയേ യഹ മാനതാ ഹൈ കി
യേ ത്വചാ, ജീഭ, നാസികാ, നേത്ര, കാന മന മേരേ അംഗ ഹൈം. ഇനകേ ദ്വാരാ മൈം ദേഖതാ-ജാനതാ ഹൂ
;
ഐസീ മാന്യതാസേ ഇന്ദ്രിയോംമേം പ്രീതി പായീ ജാതീ ഹൈ.
തഥാ മോഹകേ ആവേശസേ ഉന ഇന്ദ്രിയോംകേ ദ്വാരാ വിഷയ-ഗ്രഹണ കരനേ കീ ഇച്ഛാ ഹോതീ ഹൈ.
ഔര ഉന വിഷയോംകാ ഗ്രഹണ ഹോനേ പര ഉസ ഇച്ഛാകേ മിടനേസേ നിരാകുല ഹോതാ ഹൈ തബ ആനന്ദ മാനതാ
ഹൈ. ജൈസേ കുത്താ ഹീ ചബാതാ ഹൈ, ഉസസേ അപനാ ലോഹൂ നികലേ ഉസകാ സ്വാദ ലേകര ഐസാ മാനതാ
ഹൈ കി യഹ ഹയിോംകാ സ്വാദ ഹൈ. ഉസീ പ്രകാര യഹ ജീവ വിഷയോംകോ ജാനതാ ഹൈ, ഉസസേ അപനാ
ജ്ഞാന പ്രവര്തതാ ഹൈ, ഉസകാ സ്വാദ ലേകര ഐസാ മാനതാ ഹൈ കി യഹ വിഷയകാ സ്വാദ ഹൈ. സോ വിഷയമേം
തോ സ്വാദ ഹൈ നഹീം. സ്വയം ഹീ ഇച്ഛാ കീ ഥീ, ഉസേ സ്വയം ഹീ ജാനകര സ്വയം ഹീ ആനന്ദ മാന
ലിയാ; പരന്തു മൈം അനാദി-അനന്ത ജ്ഞാനസ്വരൂപ ആത്മാ ഹൂ
— ഐസാ നിഃകേവല(പരസേ കേ വല ഭിന്ന)ജ്ഞാനകാ