-
੪੬ ] [ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ
ਸਂਸਾਰਦੁਃਖ ਔਰ ਉਸਕਾ ਮੂਲਕਾਰਣ
(ਕ) ਕਰ੍ਮੋਂਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ
ਵਹਾਁ ਸਬ ਦੁਃਖੋਂਕਾ ਮੂਲਕਾਰਣ ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨ, ਅਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਅਸਂਯਮ ਹੈ. ਜੋ ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਮੋਹਕੇ
ਉਦਯਸੇ ਹੁਆ ਅਤਤ੍ਤ੍ਵਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ – ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨ ਹੈ, ਉਸਸੇ ਵਸ੍ਤੁਸ੍ਵਰੂਪਕੀ ਯਥਾਰ੍ਥ ਪ੍ਰਤੀਤਿ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਤੀ,
ਅਨ੍ਯਥਾ ਪ੍ਰਤੀਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ. ਤਥਾ ਉਸ ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨ ਹੀ ਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਰੂਪ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ ਵਹ
ਅਜ੍ਞਾਨ ਹੋ ਰਹਾ ਹੈ, ਉਸਸੇ ਯਥਾਰ੍ਥ ਵਸ੍ਤੁਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਜਾਨਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਅਨ੍ਯਥਾ ਜਾਨਨਾ ਹੋਤਾ ਹੈ.
ਤਥਾ ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹਕੇ ਉਦਯਸੇ ਹੁਆ ਕਸ਼ਾਯਭਾਵ ਉਸਕਾ ਨਾਮ ਅਸਂਯਮ ਹੈ, ਉਸਸੇ ਜੈਸੇ ਵਸ੍ਤੁਸ੍ਵਰੂਪ
ਹੈ ਵੈਸਾ ਨਹੀਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਤਾ, ਅਨ੍ਯਥਾ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ.
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਯੇ ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨਾਦਿਕ ਹੈਂ ਵੇ ਹੀ ਸਰ੍ਵ ਦੁਃਖੋਂਕਾ ਮੂਲ ਕਾਰਣ ਹੈਂ. ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ?
ਸੋ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂਃ —
ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣ ਔਰ ਦਰ੍ਸ਼ਨਾਵਰਣਕੇ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਦੁਃਖ ਔਰ ਉਸਸੇ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ
ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨਾਦਿਕਸੇ ਜੀਵਕੋ ਸ੍ਵ-ਪਰ ਵਿਵੇਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਤਾ. ਸ੍ਵਯਂ ਏਕ ਆਤ੍ਮਾ ਔਰ
ਅਨਨ੍ਤ ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਮਾਣੁਮਯ ਸ਼ਰੀਰ; ਇਨਕੇ ਸਂਯੋਗਰੂਪ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿ ਪਰ੍ਯਾਯ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਉਸੀ ਪਰ੍ਯਾਯਕੋ
ਸ੍ਵ ਮਾਨਤਾ ਹੈ. ਤਥਾ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਜ੍ਞਾਨ-ਦਰ੍ਸ਼ਨਾਦਿ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਉਸਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕਿਂਚਿਤ੍ ਜਾਨਨਾ-ਦੇਖਨਾ
ਹੋਤਾ ਹੈ; ਔਰ ਕਰ੍ਮੋਪਾਧਿਸੇ ਹੁਏ ਕ੍ਰੋਧਾਦਿਕਭਾਵ ਉਨਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮ ਪਾਯੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ; ਤਥਾ ਸ਼ਰੀਰਕਾ
ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼, ਰਸ, ਗਨ੍ਧ, ਵਰ੍ਣ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਵਹ ਪ੍ਰਗਟ ਹੈ ਔਰ ਸ੍ਥੂਲ-ਕ੍ਰੁਸ਼ਾਦਿਕ ਹੋਨਾ ਤਥਾ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਦਿਕਕਾ
ਪਲਟਨਾ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਅਨੇਕ ਅਵਸ੍ਥਾਯੇਂ ਹੋਤੀ ਹੈਂ; — ਇਨ ਸਬਕੋ ਅਪਨਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਜਾਨਤਾ ਹੈ.
ਵਹਾਁ ਜ੍ਞਾਨ-ਦਰ੍ਸ਼ਨਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ — ਮਨਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਯਹ ਮਾਨਤਾ ਹੈ ਕਿ
ਯੇ ਤ੍ਵਚਾ, ਜੀਭ, ਨਾਸਿਕਾ, ਨੇਤ੍ਰ, ਕਾਨ ਮਨ ਮੇਰੇ ਅਂਗ ਹੈਂ. ਇਨਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਮੈਂ ਦੇਖਤਾ-ਜਾਨਤਾ ਹੂਁ;
ਐਸੀ ਮਾਨ੍ਯਤਾਸੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਮੇਂ ਪ੍ਰੀਤਿ ਪਾਯੀ ਜਾਤੀ ਹੈ.
ਤਥਾ ਮੋਹਕੇ ਆਵੇਸ਼ਸੇ ਉਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਵਿਸ਼ਯ-ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇ ਕੀ ਇਚ੍ਛਾ ਹੋਤੀ ਹੈ.
ਔਰ ਉਨ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਹੋਨੇ ਪਰ ਉਸ ਇਚ੍ਛਾਕੇ ਮਿਟਨੇਸੇ ਨਿਰਾਕੁਲ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਬ ਆਨਨ੍ਦ ਮਾਨਤਾ
ਹੈ. ਜੈਸੇ ਕੁਤ੍ਤਾ ਹੀ ਚਬਾਤਾ ਹੈ, ਉਸਸੇ ਅਪਨਾ ਲੋਹੂ ਨਿਕਲੇ ਉਸਕਾ ਸ੍ਵਾਦ ਲੇਕਰ ਐਸਾ ਮਾਨਤਾ
ਹੈ ਕਿ ਯਹ ਹਯਿੋਂਕਾ ਸ੍ਵਾਦ ਹੈ. ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਯਹ ਜੀਵ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੋ ਜਾਨਤਾ ਹੈ, ਉਸਸੇ ਅਪਨਾ
ਜ੍ਞਾਨ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ, ਉਸਕਾ ਸ੍ਵਾਦ ਲੇਕਰ ਐਸਾ ਮਾਨਤਾ ਹੈ ਕਿ ਯਹ ਵਿਸ਼ਯਕਾ ਸ੍ਵਾਦ ਹੈ. ਸੋ ਵਿਸ਼ਯਮੇਂ
ਤੋ ਸ੍ਵਾਦ ਹੈ ਨਹੀਂ. ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਇਚ੍ਛਾ ਕੀ ਥੀ, ਉਸੇ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਜਾਨਕਰ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਆਨਨ੍ਦ ਮਾਨ
ਲਿਯਾ; ਪਰਨ੍ਤੁ ਮੈਂ ਅਨਾਦਿ-ਅਨਨ੍ਤ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਆਤ੍ਮਾ ਹੂਁ — ਐਸਾ ਨਿਃਕੇਵਲ(ਪਰਸੇ ਕੇ ਵਲ ਭਿਨ੍ਨ)ਜ੍ਞਾਨਕਾ