૧૬૦ સમયસાર નાટક
મનુષ્ય, પશુ આદિ. પતાલવાસી=વ્યંતર, ભવનવાસી, નારકી આદિ. સપત
(સપ્ત)=સાત. ભૈ(ભય)=ડર. સાસ્વત=કદી નાશ ન પામનાર. આરજ=પવિત્ર.
અર્થઃ– આચાર્ય કહે છે કે જે અત્યંત દુઃખદાયક છે, જાણે જમનો ભાઈ છે,
જેનાથી સ્વર્ગ, મધ્ય અને પાતાળ-ત્રણલોકના જીવોનાં તન-મન કાંપ્યા કરે છે, એવા
અસાતા-કર્મના ઉદયમાં અજ્ઞાની જીવ નિરાશ થઈ જાય છે. પરંતુ જ્ઞાની જીવના
હૃદયમાં જ્ઞાનનો પ્રકાશ છે, તે આત્મબળથી બળવાન છે, તેનું જ્ઞાનરૂપી શરીર
અવિનાશી છે, તે પરમ પવિત્ર છે અને સાત ભયથી રહિત નિઃશંકપણે વર્તે છે. ૪૭.
સાત ભયનાં નામ, (દોહરા)
इहभव–भय परलोक–भय, मरन–वेदना–जात।
अनरच्छाअनगुप्त–भय, अकस्मात–भय सात।। ४८।।
અર્થઃ– આ લોક-ભય, પરલોક-ભય, મરણ-ભય, વેદના-ભય, અરક્ષા-ભય,
અગુપ્તિ-ભય અને અકસ્માત-ભય- આ સાત ભય છે. ૪૮.
સાત ભયનું પૃથક્ પૃથક્ સ્વરૂપ (સવૈયા એકત્રીસા)
दसधा परिग्रह–वियोग–चिंता इह भव,
दुर्गति–गमनभय परलोक मानिये।
प्राननिकौ हरन मरन–भै कहावै सोइ,
रोगादिक कष्ट यह वेदनाबखानिये।।
रच्छक हमारौ कोऊ नांही अनरच्छा–भय,
चोर–भै विचारअनगुप्त मन आनिये।
अनचिंत्यौ अबही अचानक कहाधौं होइ,
ऐसौ भय अकस्मात जगतमैं जानिये।। ४९।।
શબ્દાર્થઃ– દસધા=દસ પ્રકારનો. વિયોગ=છૂટવું તે. ચિંતા=ફિકર.
દુર્ગતિ=ખોટી ગતિ. ૧અનગુપ્ત=ચોર.
_________________________________________________________________
૧. ગુપ્ત=શાહુકાર, અનગુપ્ત=ચોર.