૩૦૨ સમયસાર નાટક
अतुल अखंड मल रहित सदा उदोत,
ऐसे ग्यान भावसौं विमुख मूढ़मती हैं।।
आगम संभालैं दोस टालैं विवहार भालैं,
पालैं व्रत जदपि तथापि अविरती हैं।
आपुकौं कहावैं मोख मारगके अधिकारी,
मोखसौं सदीव रुष्ट दुष्ट दुरमती१ हैं।। ११९।।
શબ્દાર્થઃ– ક્રિયા = બાહ્ય ચારિત્ર. જતી (યતિ) = સાધુ. અતુલ = ઉપમા
રહિત. અખંડ = નિત્ય. સદા ઉદોત = હંમેશાં પ્રકાશિત રહેનાર. વિમુખ =
પરાઙ્મુખ. મૂઢમતી = અજ્ઞાની. આગમ = શાસ્ત્ર. ભાલૈં = દેખે. અવિરતિ
(અવ્રતી) = વ્રત રહિત. રુષ્ટ = નારાજ. દુરમતી = ખોટી બુદ્ધિવાળા.
અર્થઃ– કેટલાક મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવ જિનલિંગ ધારણ કરીને શુભાચારમાં લાગ્યા
રહે છે અને કહે છે કે અમે સાધુ છીએ. તે મૂર્ખ, અનુપમ, અખંડ, અમલ,
અવિનાશી અને સદા પ્રકાશવાન એવા જ્ઞાનભાવથી સદા પરાઙ્મુખ છે. જોકે તેઓ
સિદ્ધાંતનું અધ્યયન કરે છે, નિર્દોષ આહાર-વિહાર કરે છે, અને વ્રતોનું પાલન કરે
છે, તોપણ અવ્રતી છે. તેઓ પોતાને મોક્ષમાર્ગના અધિકારી કહે છે, પરંતુ તે દુષ્ટો
મોક્ષમાર્ગથી વિમુખ છે અને દુર્મતિ છે. ૧૧૯.
વળી–(ચોપાઈ)
जैसैं मुगध धान पहिचानै।
तुष तंदुलकौ भैद न जानै।।
तैसैं मूढ़मती विवहारी।
लखै न बंध मोख गति न्यारी।। ।। १२०।।
અર્થઃ– જેવી રીતે ભોળો મનુષ્ય અનાજને ઓળખે અને ફોતરા તથા
_________________________________________________________________
૧. ‘દુરગતી’ એવો પણ પાઠ છે.
व्यवहारविमूढद्रष्टयः परमार्थं कलयन्ति नो जनाः।
तुषबोधविमुग्धबुद्धयः कलयन्तीह तुषं न तण्डुलम्।। ४९।।