અન્વયાર્થઃ[पुद्गलद्रव्यं] પુદ્ગલદ્રવ્ય [मूर्तं] મૂર્ત છે, [शेषाणि] બાકીનાં દ્રવ્યો
[मूर्तिविरहितानि] મૂર્તત્વ રહિત [भवन्ति] છે; [जीवः] જીવ [चैतन्यभावः] ચૈતન્યભાવવાળો
છે, [शेषाणि] બાકીનાં દ્રવ્યો [चैतन्यगुणवर्जितानि] ચૈતન્યગુણ રહિત છે.
ટીકાઃઆ, અજીવદ્રવ્ય સંબંધી કથનનો ઉપસંહાર છે.
તે (પૂર્વોક્ત) મૂળ પદાર્થોમાં, પુદ્ગલ મૂર્ત છે, બાકીના અમૂર્ત છે; જીવ ચેતન છે,
બાકીના અચેતન છે; સ્વજાતીય અને વિજાતીય બંધની અપેક્ષાથી જીવ તથા પુદ્ગલને (બંધ-
અવસ્થામાં) અશુદ્ધપણું હોય છે, ધર્માદિ ચાર પદાર્થોને વિશેષગુણની અપેક્ષાથી (સદા)
શુદ્ધપણું જ છે.
[હવે આ અજીવ અધિકારની છેલ્લી ગાથાની ટીકા પૂર્ણ કરતાં ટીકાકાર મુનિરાજ
શ્રી પદ્મપ્રભમલધારિદેવ શ્લોક કહે છેઃ]
[શ્લોકાર્થઃ] એ રીતે લલિત પદોની પંક્તિ જે ભવ્યોત્તમના વદનારવિંદમાં સદા
શોભે છે, તે તીક્ષ્ણ બુદ્ધિવાળા પુરુષના હૃદયકમળમાં શીઘ્ર સમયસાર (શુદ્ધ આત્મા) પ્રકાશે
છે. અને એમાં શું આશ્ચર્ય છે? ૫૩.
पुद्गलद्रव्यं मूर्तं मूर्तिविरहितानि भवन्ति शेषाणि ।
चैतन्यभावो जीवः चैतन्यगुणवर्जितानि शेषाणि ।।३७।।
अजीवद्रव्यव्याख्यानोपसंहारोयम् ।
तेषु मूलपदार्थेषु पुद्गलस्य मूर्तत्वम्, इतरेषाममूर्तत्वम् । जीवस्य चेतनत्वम्,
इतरेषामचेतनत्वम् । स्वजातीयविजातीयबन्धापेक्षया जीवपुद्गलयोरशुद्धत्वम्, धर्मादीनां चतुर्णां
विशेषगुणापेक्षया शुद्धत्वमेवेति ।
(मालिनी)
इति ललितपदानामावलिर्भाति नित्यं
वदनसरसिजाते यस्य भव्योत्तमस्य ।
सपदि समयसारस्तस्य हृत्पुण्डरीके
लसति निशितबुद्धेः किं पुनश्चित्रमेतत् ।।५३।।
કહાનજૈનશાસ્ત્રમાળા ]
અજીવ અધિકાર
[ ૭૩
૧૦