mokShaprAbhRutakI TIkA samApta huIai .’’ aisA ShaTprAbhRutakI shrRutasAgarasUrikRut TIkAke antamen likhA hai . bhagavAn kundakundAchAryadevakI mahattA batalAnevAle aise anekAnek ullekh jain sAhityamen milate hain; 1shilAlekh bhI anek hain . is prakAr hamane dekhA ki sanAtan jain sampradAyamen kalikAlasarvagna bhagavAn kundakundAchAryadevakA sthAn advitIy hai .
bhagavAn kundakundAchAryadevake rache hue anek shAstra hain, jinamen se kuchh vartamAnamen vidyamAn hai . trilokanAth sarvagnadevake mukhase pravAhit shrRutAmRutakI saritAmense bhare hue ve amRutabhAjan Aj bhI anek AtmArthiyonko AtmajIvan pradAn karate hain . unake panchAstikAyasangrah, pravachanasAr, samayasAr aur niyamasAr nAmak uttamottam paramAgamommen hajAron shAstronkA sAr A jAtA hai . bhagavAn kundakundAchAryake pashchAt likhe gaye anek granthonke bIj in paramAgamommen vidyamAn hain aisA sUkShma dRuShTise adhyayan karane par gnAt hotA hai . shrI panchAstikAyasangrahamen chhah dravya aur nav tattvonke svarUpakA kathan sankShepamen kiyA gayA hai . shrI pravachanasAramen usake nAmake anusAr jinapravachanakA sAr sangrahIt hai aur use gnAnatattva, gneyatattva tathA charaNAnuyogake tIn adhikArommen vibhAjit kiyA hai . shrI samayasAr is bharatakShetrakA sarvotkRuShTa paramAgam hai . usamen navatattvonkA shuddhanayakI dRuShTise nirUpaN karake jIvakA shuddha svarUp sarva orase – Agam, yukti, anubhav evan paramparAse – ati vistArapUrvak samajhAyA hai . shrI niyamasAramen mokShamArgakA spaShTa satyArtha nirUpaN hai . jis prakAr samayasAramen shuddhanayase navatattvonkA nirUpaN kiyA hai, usI prakAr niyamasAramen mukhyata shuddhanayase jIv, ajIv, shuddhabhAv, pratikramaN, pratyAkhyAn, AlochanA, prAyashchitta, samAdhi, bhakti, Avashyak, shuddhopayog AdikA varNan hai . shrI niyamasAr bharatakShetrake uttamottam shAstrommense ek hone par bhI prAbhRutatrayakI tulanAmen usakI prasiddhi atyanta alpa hai . brahmachArI shItalaprasAdajIne vi0 samvat kundakundAchAryake panchAstikAyasangrah, pravachanasAr aur samayasAr — yah tIn ratna hI adhik prasiddha hain . khedakI bAt hai ki unhIn jaisA balki kuchh anshommen unase bhI visheSh jo niyamasAraratna hai, usakI prasiddhi itanI alpa hai ki koI koI to usakA nAm bhI nahIn jAnate .’’
yah niyamasAr paramAgam mukhyata mokShamArgake nirupachAr nirUpaNakA anupam granth hai . ‘‘niyam’’ arthAt jo avashya karane yogya ho, arthAt ratnatray . ‘‘niyamasAr’’ arthAt niyamakA sAr arthAt shuddha ratnatray . us shuddha ratnatrayakI prApti paramAtmatattvake Ashrayase hI hotI hai .
1972 men hindI niyamasArakI bhUmikAmen ThIk hI likhA hai ki — ‘‘Aj tak shrI
1 shilAlekhonke lie dekhiye pRuShTha-16 .