vAgviShayavyApAranivR^ittihetUpanyAso.ayam .
jIvA hi nAnAvidhAH muktA amuktAH, bhavyA abhavyAshcha . sa.nsAriNaH trasAH sthAvarAH; dvIndriyatrIndriyachaturindriyasa.nj~nyasa.nj~nibhedAt.h pa.nch trasAH, pR^ithivyaptejovAyuvanaspatayaH sthAvarAH . bhAvikAle svabhAvAnantachatuShTayAtmasahajaj~nAnAdiguNaiH bhavanayogyA bhavyAH, eteShA.n viparItA laukik jalpajAlako (vachanasamUhako ) tajakar, shAshvatasukhadAyak ek nij tattvako prApta hotA hai .266.
gAthA : 156 anvayArtha : — [nAnAjIvAH ] nAnA prakArake jIv hai.n, [nAnAkarma ] nAnA prakArakA karma hai; [nAnAvidhA labdhiH bhavet ] nAnA prakArakI labdhi hai; [tasmAt ] isaliye [svaparasamayaiH ] svasamayo.n tathA parasamayo.nke sAth (svadharmiyo.n tathA paradharmiyo.nke sAth ) [vachanavivAdaH ] vachanavivAd [varjanIyaH ] varjaneyogya hai .
TIkA : — yah, vachanasambandhI vyApArakI nivR^ittike hetukA kathan hai (arthAt vachanavivAd kisaliye Cho.Dneyogya hai usakA kAraN yahA.N kahA hai ) .
jIv nAnA prakArake hai.n : mukta hai.n aur amukta, bhavya aur abhavya, sa.nsArI — tras aur sthAvar . dvIndriy, trIndriy, chaturindriy tathA (pa.nchendriy ) sa.nj~nI tathA (pa.nchendriy ) asa.nj~nI aise bhedo.nke kAraN tras jIv pA.Nch prakArake hai.n . pR^ithvI, pAnI, tej, vAyu aur vanaspati yah (pA.Nch prakArake ) sthAvar jIv hai.n . bhaviShya kAlame.n svabhAv - ananta - chatuShTayAtmak sahajaj~nAnAdi guNo.nrUpase ❃bhavanake yogya (jIv ) ve bhavya hai.n; unase viparIt (jIv ) ve vAstavame.n abhavya hai.n . dravyakarma, bhAvakarma aur nokarma aise bhedo.nke kAraN, athavA (ATh ) mUl prakR^iti aur ❃ bhavan = pariNaman; honA so .
312 ]