bhAvAnantachatuShTayasvarUpeN sahA.nchitapa.nchamabhAvapariNatirev kAraNashuddhaparyAy ityarthaH . sAdyanidhanAmUrtAtIndriyasvabhAvashuddhasadbhUtavyavahAreN kevalaj~nAnakevaladarshanakevalasukhakeval- shakti yukta phalarUpAna.ntachatuShTayen sArdha.n paramotkR^iShTakShAyikabhAvasya shuddhapariNatirev kAryashuddha- paryAyashcha . athavA pUrvasUtropAttasUkShmaR^ijusUtranayAbhiprAyeN ShaDdravyasAdhAraNAH sUkShmAste hi arthaparyAyAH shuddhA iti boddhavyAH . ukta : samAsataH shuddhaparyAyavikalpaH .
idAnI.n vya.njanaparyAy uchyate . vyajyate prakaTIkriyate aneneti vya~njanaparyAyaH . kutaH ? lochanagocharatvAt.h paTAdivat.h . athavA sAdisanidhanamUrtavijAtIyavibhAvasvabhAvatvAt.h, drashyamAnavinAshasvarUpatvAt.h .
vya.njanaparyAyashcha — paryAyinamAtmAnamantareN paryAyasvabhAvAt.h shubhAshubhamishrapariNAmenAtmA jo svabhAv-anantachatuShTayakA svarUp usake sAthakI jo pUjit pa.nchamabhAvapariNati ( – usake sAth tanmayarUpase rahanevAlI jo pUjya aisI pAriNAmikabhAvakI pariNati) vahI kAraNashuddhaparyAy hai, aisA artha hai .
sAdi - ananta, amUrta, atIndriyasvabhAvavAle shuddhasadbhUtavyavahArase, kevalaj~nAn – kevaladarshan - kevalasukh - kevalashaktiyukta phalarUp anantachatuShTayake sAthakI ( – ananta- chatuShTayake sAth tanmayarUpase rahanevAlI) jo paramotkR^iShTa kShAyikabhAvakI shuddhapariNati vahI ❃
dravyo.nko sAdhAraN aur sUkShma aisI ve arthaparyAye.n shuddha jAnanA (arthAt ve arthaparyAye.n hI shuddhaparyAye.n hai.n .) . (isaprakAr) shuddhaparyAyake bhed sa.nkShepame.n kahe .
ab vya.njanaparyAy kahI jAtI hai : jisase vyakta ho — pragaT ho vah vya.njanaparyAy hai . kis kAraN ? paTAdikI (vastrAdikI) bhA.Nti chakShugochar honese (pragaT hotI hai ); athavA, sAdi - sA.nt mUrta vijAtIyavibhAvasvabhAvavAlI honese, dikhakar naShTa honeke svarUpavAlI honese (pragaT hotI hai ) .
paryAyI AtmAke j~nAn binA AtmA paryAyasvabhAvavAlA hotA hai; isaliye ❃
kShAyikabhAvapariNati vah kAryashuddhaparyAy hai .
38 ]