କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା ]ଜୀଵ ଅଧିକାର[ ୨୩ ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯେନ ସହଜଜ୍ଞାନାଦିପରମସ୍ଵଭାଵଗୁଣାନାମାଧାରଭୂତତ୍ଵାତ୍କାରଣଶୁଦ୍ଧଜୀଵଃ . ଅଯଂ ଚେତନଃ . ଅସ୍ଯ ଚେତନଗୁଣାଃ . ଅଯମମୂର୍ତଃ . ଅସ୍ଯାମୂର୍ତଗୁଣାଃ . ଅଯଂ ଶୁଦ୍ଧଃ . ଅସ୍ଯ ଶୁଦ୍ଧଗୁଣାଃ . ଅଯମଶୁଦ୍ଧଃ . ଅସ୍ଯାଶୁଦ୍ଧଗୁଣାଃ . ପର୍ଯାଯଶ୍ଚ . ତଥା ଗଲନପୂରଣସ୍ଵଭାଵସନାଥଃ ପୁଦ୍ଗଲଃ . ଶ୍ଵେତାଦିଵର୍ଣାଧାରୋ ମୂର୍ତଃ . ଅସ୍ଯ ହି ମୂର୍ତଗୁଣାଃ . ଅଯମଚେତନଃ . ଅସ୍ଯାଚେତନଗୁଣାଃ . ସ୍ଵଭାଵଵିଭାଵଗତିକ୍ରିଯାପରିଣତାନାଂ ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲାନାଂ ସ୍ଵଭାଵଵିଭାଵଗତିହେତୁଃ ଧର୍ମଃ . ସ୍ଵଭାଵଵିଭାଵସ୍ଥିତିକ୍ରିଯାପରିଣତାନାଂ ତେଷାଂ ସ୍ଥିତିହେତୁରଧର୍ମଃ . ପଂଚାନାମଵକାଶଦାନ- ଚେତନ ହୈ; ଇସକେ( – ଜୀଵକେ ) ଚେତନ ଗୁଣ ହୈଂ . ଯହ ଅମୂର୍ତ ହୈ; ଇସକେ ଅମୂର୍ତ ଗୁଣ ହୈଂ . ଯହ ଶୁଦ୍ଧ ହୈ; ଇସକେ ଶୁଦ୍ଧ ଗୁଣ ହୈଂ . ଯହ ଅଶୁଦ୍ଧ ହୈ; ଇସକେ ଅଶୁଦ୍ଧ ଗୁଣ ହୈଂ . ପର୍ଯାଯ ଭୀ ଇସୀପ୍ରକାର ହୈ .
ଔର, ଜୋ ଗଲନ - ପୂରଣସ୍ଵଭାଵ ସହିତ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ପୃଥକ୍ ହୋନେ ଔର ଏକତ୍ରିତ ହୋନେକେ ସ୍ଵଭାଵଵାଲା ହୈ ) ଵହ ପୁଦ୍ଗଲ ହୈ . ଯହ (ପୁଦ୍ଗଲ) ଶ୍ଵେତାଦି ଵର୍ଣୋଂକେ ଆଧାରଭୂତ ମୂର୍ତ ହୈ; ଇସକେ ମୂର୍ତ ଗୁଣ ହୈଂ . ଯହ ଅଚେତନ ହୈ; ଇସକେ ଅଚେତନ ଗୁଣ ହୈଂ .
୧ସ୍ଵଭାଵଗତିକ୍ରିଯାରୂପ ଔର ଵିଭାଵଗତିକ୍ରିଯାରୂପ ପରିଣତ ଜୀଵ - ପୁଦ୍ଗଲୋଂକୋ ସ୍ଵଭାଵଗତିକା ଔର ଵିଭାଵଗତିକା ନିମିତ୍ତ ସୋ ଧର୍ମ ହୈ .
୨ସ୍ଵଭାଵସ୍ଥିତିକ୍ରିଯାରୂପ ଔର ଵିଭାଵସ୍ଥିତିକ୍ରିଯାରୂପ ପରିଣତ ଜୀଵ-ପୁଦ୍ଗଲୋଂକୋ
ଅର୍ଥାତ୍ କାରଣ-ଅପେକ୍ଷାସେ ଶୁଦ୍ଧ ଅର୍ଥାତ୍ ଶକ୍ତି-ଅପେକ୍ଷାସେ ଶୁଦ୍ଧ . କାର୍ଯଶୁଦ୍ଧ ଅର୍ଥାତ୍ କାର୍ଯ-ଅପେକ୍ଷାସେ ଶୁଦ୍ଧ
ଅର୍ଥାତ୍ ଵ୍ଯକ୍ତି-ଅପେକ୍ଷାସେ ଶୁଦ୍ଧ .]
୧ ଚୌଦହଵେଂ ଗୁଣସ୍ଥାନକେ ଅନ୍ତମେଂ ଜୀଵ ଊ ର୍ଧ୍ଵଗମନସ୍ଵଭାଵସେ ଲୋକାନ୍ତମେଂ ଜାତା ହୈ ଵହ ଜୀଵକୀ ସ୍ଵଭାଵଗତିକ୍ରିଯା
ହୈ ଔର ସଂସାରାଵସ୍ଥାମେଂ କର୍ମକେ ନିମିତ୍ତସେ ଗମନ କରତା ହୈ ଵହ ଜୀଵକୀ ଵିଭାଵଗତିକ୍ରିଯା ହୈ . ଏକ ପୃଥକ୍
ପରମାଣୁ ଗତି କରତା ହୈ ଵହ ପୁଦ୍ଗଲକୀ ସ୍ଵଭାଵଗତିକ୍ରିଯା ହୈ ଔର ପୁଦ୍ଗଲସ୍କନ୍ଧ ଗମନ କରତା ହୈ ଵହ ପୁଦ୍ଗଲକୀ
(ସ୍କନ୍ଧକେ ପ୍ରତ୍ଯେକ ପରମାଣୁକୀ) ଵିଭାଵଗତିକ୍ରିଯା ହୈ . ଇସ ସ୍ଵାଭାଵିକ ତଥା ଵୈଭାଵିକ ଗତିକ୍ରିଯାମେଂ ଧର୍ମଦ୍ରଵ୍ଯ
ନିମିତ୍ତମାତ୍ର ହୈ .
୨- ସିଦ୍ଧଦଶାମେଂ ଜୀଵ ସ୍ଥିର ରହତା ହୈ ଵହ ଜୀଵକୀ ସ୍ଵାଭାଵିକ ସ୍ଥିତିକ୍ରିଯା ହୈ ଔର ସଂସାରଦଶାମେଂ ସ୍ଥିର ରହତା ହୈ
ଵହ ଜୀଵକୀ ଵୈଭାଵିକ ସ୍ଥିତିକ୍ରିଯା ହୈ . ଅକେଲା ପରମାଣୁ ସ୍ଥିର ରହତା ହୈ ଵହ ପୁଦ୍ଗଲକୀ ସ୍ଵାଭାଵିକ
ସ୍ଥିତିକ୍ରିଯା ହୈ ଔର ସ୍କନ୍ଧ ସ୍ଥିର ରହତା ହୈ ଵହ ପୁଦ୍ଗଲକୀ (ସ୍କନ୍ଧକେ ପ୍ରତ୍ଯେକ ପରମାଣୁକୀ) ଵୈଭାଵିକ
ସ୍ଥିତିକ୍ରିଯା ହୈ . ଇନ ଜୀଵ-ପୁଦ୍ଗଲକୀ ସ୍ଵାଭାଵିକ ତଥା ଵୈଭାଵିକ ସ୍ଥିତିକ୍ରିଯାମେଂ ଅଧର୍ମଦ୍ରଵ୍ଯ ନିମିତ୍ତମାତ୍ର ହୈ .