Panchastikay Sangrah (Hindi). Upsanhar Gatha: 103.

< Previous Page   Next Page >


Page 157 of 264
PDF/HTML Page 186 of 293

 

कहानजैनशास्त्रमाला] षड्द्रव्य–पंचास्तिकायवर्णन

[
१५७

एवं पवयणसारं पंचत्थियसंगहं वियाणित्ता।
जो मुयदि रागदासे सो गाहदि दुक्खपरिमोक्खं।। १०३।।

एवं प्रवचनसांर पञ्चास्तिकायसंग्रहं विज्ञाय।
यो मुञ्चति रागद्वेषौ स गाहते दुःखपरिमोक्षम्।। १०३।।

तदवबोधफलपुरस्सरः पञ्चास्तिकायव्याख्योपसंहारोऽयम्।

न खलु कालकलितपञ्चास्तिकायेभ्योऽन्यत् किमपि सकलेनापि प्रवचनेन प्रतिपाद्यते। ततः प्रवचनसार एवायं पञ्चास्तिकायसंग्रहः। यो हि नामामुं समस्तवस्तुतत्त्वाभिधायिनमर्थतोऽ– र्थितयावबुध्यात्रैव जीवास्तिकायांतर्गतमात्मानं स्वरूपेणात्यंतविशुद्धचैतन्यस्वभावं निश्चित्य पर– -----------------------------------------------------------------------------

गाथा १०३

अन्वयार्थः– [एवम्] इस प्रकार [प्रवचनसारं] प्रवचनके सारभूत [पञ्चास्तिकायसंग्रहं] ‘पंचास्तिकायसंग्रह’को [विज्ञाय] जानकर [यः] जो [रागद्वेषौ] रागद्वेषको [मुञ्चति] छोड़ता है, [सः] वह [दुःखपरिमोक्षम् गाहते] दुःखसे परिमुक्त होता है।

टीकाः– यहाँ पंचास्तिकायके अवबोधका फल कहकर पंचास्तिकायके व्याख्यानका उपसंहार किया गया है।

वास्तवमें सम्पूर्ण [द्वादशांगरूपसे विस्तीर्ण] प्रवचन काल सहित पंचास्तिकायसे अन्य कुछ भी प्रतिपादित नहीं करता; इसलिये प्रवचनका सार ही यह ‘पंचास्तिकायसंग्रह’ है। जो पुरुष समस्तवस्तुतत्त्वका कथन करनेवाले इस ‘पंचास्तिकायसंग्रह’ को अर्थतः अर्थीरूपसे जानकर, -------------------------------------------------------------------------- १। अर्थत=अर्थानुसार; वाच्यका लक्षण करके; वाच्यसापेक्ष; यथार्थ रीतिसे। २। अर्थीरूपसे=गरजीरूपसे; याचकरूपसे; सेवकरूपसे; कुछ प्राप्त करने के प्रयोजनसे [अर्थात् हितप्राप्तिके

हेतुसे]।
ए रीते प्रवचनसाररूप ‘पंचास्तिसंग्रह’ जाणीने
जे जीव छोडे रागद्वेष, लहे सकलदुखमोक्षने। १०३।