252
] pa.nchAstikAyasa.ngrah
[bhagavAnashrIkundakunda
dvividha.n kil tAtparyam–sUtratAtparya.n shAstratAtparya~ncheti. tatra sUtratAtparya.n pratisUtramev pratipAditam.
shAstratAtparya.n tvida.n pratipAdyate. asya khalu pArameshvarasya shAstrasya, sakalapuruShArtha–
sArabhUtamokShatattvapratipattihetoH pa~nchAstikAyaShaDdravyasvarUpapratipAdanenopadarshitasamastavastusva–
bhAvasya, navapadArthaprapa~nchasUchanAviShkR^itabandhamokShasa.nbandhibandhamokShAyatanabandhamokShavikalpasya, samyagA–
veditanishchayavyavahArarUpamokShamArgasya, sAkShanmokShakAraNabhUtaparamavItarAgatvavishrAntasamastahR^idayasya,
paramArthato vItarAgatvamev tAtparyamiti. tadida.n vItarAgatva.n vyavahAranishchayAvirodhenaivAnugamyamAna.n
bhavati samIhitasiddhaye
sarva
ShaDdravyake svarUpake pratipAdan dvArA samasta vastukA svabhAv darshAyA gayA hai, nav padArthake vistR^it
kathan dvArA jisame.n bandha–mokShake sambandhI [svAmI], bandha–mokShake Ayatan [sthAn] aur bandha–
mokShake vikalpa [bhed] pragaT kie gae hai.n, nishchay–vyavahArarUp mokShamArgakA jisame.n samyak nirUpaN
kiyA gayA hai tathA sAkShAt mokShake kAraNabhUt paramavItarAgapaneme.n jisakA samasta hR^iday sthit hai–aise
is sachamuch 3pArameshvar shAstrakA, paramArthase vItarAgapanA hI tAtparya hai.
so is vItarAgapanekA vyavahAr–nishchayake virodh dvArA hI anusaraN kiyA jAe to iShTasiddhi
hotI hai, parantu anyathA nahI.n [arthAt vyavahAr aur nishchayakI susa.ngatatA rahe is prakAr
vItarAgapanekA anusaraN kiyA jAe tabhI ichChitakI siddhi hotI hai,
2. puruShArtha = puruSh–artha; puruSh–prayojana. [puruShArthake chAr vibhAg kie jAte hai.nH dharma, artha, kAm aur mokSha;
parantu sarva puruSh–artho.nme.n mokSha hI sArabhUt [tAttvik] puruSh–artha hai.]
-----------------------------------------------------------------------------
tAtparya dvividh hotA haiH 1sUtratAtparya aur shAstratAtparya. usame.n, sUtratAtparya pratyek sUtrame.n
[pratyek gAthAme.n] pratipAdit kiyA gayA hai ; aur shAstratAtparya ab pratipAdit kiyA jAtA haiH–
2puruShArtho.nme.n sArabhUt aise mokShatattvakA pratipAdan karaneke liye jisame.n pa.nchAstikAy aur
4a
-------------------------------------------------------------------------
1. pratyek gAthAsUtrakA tAtparya so sUtratAtparya hai aur sampUrNa shAstrakA tAtparya soe shAstratAtparya hai.
3. pArameshvar = parameshvarake; jinabhagavAnake; bhAgavat; daivI; pavitra.
4. ChaThave.n guNasthAname.n muniyogya shuddhapariNatikA nirantar honA tathA mahAvratAdisambandhI shubhabhAvo.nkA yathAyogyarUpase
honA vah nishchay–vyavahArake avirodhakA [sumelakA] udAharaN rhai. pA.Nchave guNasthAname.n us guNasthAnake yogya
shuddhapariNati nirantar honA tathA deshavratAdisambandhI shubhabhAvo.nkA yathAyogyarUpase honA vah bhI nishchay–vyavahArake
avirodhakA udAharaN hai.