252
dvividha.n kil tAtparyam–sUtratAtparya.n shAstratAtparya~ncheti. tatra sUtratAtparya.n pratisUtramev pratipAditam. shAstratAtparya.n tvida.n pratipAdyate. asya khalu pArameshvarasya shAstrasya, sakalapuruShArtha– sArabhUtamokShatattvapratipattihetoH pa~nchAstikAyaShaDdravyasvarUpapratipAdanenopadarshitasamastavastusva– bhAvasya, navapadArthaprapa~nchasUchanAviShkR^itabandhamokShasa.nbandhibandhamokShAyatanabandhamokShavikalpasya, samyagA– veditanishchayavyavahArarUpamokShamArgasya, sAkShanmokShakAraNabhUtaparamavItarAgatvavishrAntasamastahR^idayasya, paramArthato vItarAgatvamev tAtparyamiti. tadida.n vItarAgatva.n vyavahAranishchayAvirodhenaivAnugamyamAna.n bhavati samIhitasiddhaye -----------------------------------------------------------------------------
tAtparya dvividh hotA haiH 1sUtratAtparya aur shAstratAtparya. usame.n, sUtratAtparya pratyek sUtrame.n [pratyek gAthAme.n] pratipAdit kiyA gayA hai ; aur shAstratAtparya ab pratipAdit kiyA jAtA haiH–
sarva ShaDdravyake svarUpake pratipAdan dvArA samasta vastukA svabhAv darshAyA gayA hai, nav padArthake vistR^it kathan dvArA jisame.n bandha–mokShake sambandhI [svAmI], bandha–mokShake Ayatan [sthAn] aur bandha– mokShake vikalpa [bhed] pragaT kie gae hai.n, nishchay–vyavahArarUp mokShamArgakA jisame.n samyak nirUpaN kiyA gayA hai tathA sAkShAt mokShake kAraNabhUt paramavItarAgapaneme.n jisakA samasta hR^iday sthit hai–aise is sachamuch 3pArameshvar shAstrakA, paramArthase vItarAgapanA hI tAtparya hai.
so is vItarAgapanekA vyavahAr–nishchayake virodh dvArA hI anusaraN kiyA jAe to iShTasiddhi hotI hai, parantu anyathA nahI.n [arthAt vyavahAr aur nishchayakI susa.ngatatA rahe is prakAr vItarAgapanekA anusaraN kiyA jAe tabhI ichChitakI siddhi hotI hai, ------------------------------------------------------------------------- 1. pratyek gAthAsUtrakA tAtparya so sUtratAtparya hai aur sampUrNa shAstrakA tAtparya soe shAstratAtparya hai. 2. puruShArtha = puruSh–artha; puruSh–prayojana. [puruShArthake chAr vibhAg kie jAte hai.nH dharma, artha, kAm aur mokSha;
3. pArameshvar = parameshvarake; jinabhagavAnake; bhAgavat; daivI; pavitra. 4. ChaThave.n guNasthAname.n muniyogya shuddhapariNatikA nirantar honA tathA mahAvratAdisambandhI shubhabhAvo.nkA yathAyogyarUpase
shuddhapariNati nirantar honA tathA deshavratAdisambandhI shubhabhAvo.nkA yathAyogyarUpase honA vah bhI nishchay–vyavahArake
avirodhakA udAharaN hai.