କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ
ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲଯୋଃ ସଂଯୋଗେଽପି ଭେଦନିବଂଧନସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ୍.
ଯତ୍ଖଲୁ ଶରୀରଶରୀରିସଂଯୋଗେ ସ୍ପର୍ଶରସଗଂଧଵର୍ଣଗୁଣତ୍ଵାତ୍ସଶବ୍ଦତ୍ଵାତ୍ସଂସ୍ଥାନସଙ୍ଗାତାଦିପର୍ଯାଯ– ପରିଣତତ୍ଵାଚ୍ଚ ଇନ୍ଦ୍ରିଯଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ଯଂ, ତତ୍ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯମ୍. ଯତ୍ପୁନରସ୍ପର୍ଶରସଗଂଧଵର୍ଣଗୁଣତ୍ଵାଦଶବ୍ଦତ୍ଵାଦ– ନିର୍ଦିଷ୍ଟସଂସ୍ଥାନତ୍ଵାଦଵ୍ଯକ୍ତତ୍ଵାଦିପର୍ଯାଯୈଃ ପରିଣତତ୍ଵାଚ୍ଚ ନେନ୍ଦ୍ରିଯଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ଯଂ, ତଚ୍ଚେତନା– ଗୁଣତ୍ଵାତ୍ ରୂପିଭ୍ଯୋଽରୂପିଭ୍ଯଶ୍ଚାଜୀଵେଭ୍ଯୋ ଵିଶିଷ୍ଟଂ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯମ୍. ଏଵମିହ ଜୀଵାଜୀଵଯୋର୍ଵାସ୍ତଵୋ ଭେଦଃ ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନିନାଂ ମାର୍ଗପ୍ରସିଦ୍ଧଯର୍ଥଂ ପ୍ରତିପାଦିତ ଇତି.. ୧୨୬–୧୨୭..
-----------------------------------------------------------------------------
ଶରୀର ଔର ୧ଶରୀରୀକେ ସଂଯୋଗମେଂ, [୧] ଜୋ ଵାସ୍ତଵମେଂ ସ୍ପର୍ଶ–ରସ–ଗନ୍ଧ–ଵର୍ଣ. ଗୁଣଵାଲା ହୋନେକେ କାରଣ, ସଶବ୍ଦ ହୋନେକେ କାରଣ ତଥା ସଂସ୍ଥାନ–ସଂଘାତାଦି ପର୍ଯାଯୋଂରୂପସେ ପରିଣତ ହୋନେକେ କାରଣ ଇନ୍ଦ୍ରିଯଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ଯ ହୈ, ଵହ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈେ; ଔର [୨] ଜୋ ସ୍ପର୍ଶ–ରସ–ଗନ୍ଧ–ଵର୍ଣଗୁଣ ରହିତ ହୋନେକେ କାରଣ, ଅଶବ୍ଦ ହୋନେକେ କାରଣ, ଅନିର୍ଦିଷ୍ଟସଂସ୍ଥାନ ହୋନେକେ କାରଣ ତଥା ୨ଅଵ୍ଯକ୍ତତ୍ଵାଦି ପର୍ଯାଯୋଂରୂପସେ ପରିଣତ ହୋନେକେ କାରଣ ଇନ୍ଦ୍ରିଯଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ଯ ନହୀଂ ହୈ, ଵହ, ଚେତନାଗୁଣମଯପନେକେ କାରଣ ରୂପୀ ତଥା ଅରୂପୀ ଅଜୀଵୋଂସେ ୩ଵିଶିଷ୍ଟ [ଭିନ୍ନ] ଐସା ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ.
ଇସ ପ୍ରକାର ଯହାଁ ଜୀଵ ଔର ଅଜୀଵକା ଵାସ୍ତଵିକ ଭେଦ ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନୀଯୋଂକେ ମାର୍ଗକୀ ପ୍ରସିଦ୍ଧିକେ ହେତୁ ପ୍ରତିପାଦିତ କିଯା ଗଯା.
[ଭାଵାର୍ଥଃ– ଅନାଦି ମିଥ୍ଯାଵାସନାକେ କାରଣ ଜୀଵୋଂକୋ ସ୍ଵଯଂ କୌନ ହୈ ଉସକା ଵାସ୍ତଵିକ ଜ୍ଞାନ ନହୀଂ ହୈ ଔର ଅପନେକୋ ଶରୀରାଦିରୂପ ମାନତେ ହୈଂ. ଉନ୍ହେଂ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯ ତଥା ଅଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯକା ଯଥାର୍ଥ ଭେଦ ଦର୍ଶାକର ମୁକ୍ତିକା ମାର୍ଗ ପ୍ରାପ୍ତ କରାନେକେ ହେତୁ ଯହାଁ ଜଡ଼ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଔର ଚେତନ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଵୀତରାଗସର୍ଵଜ୍ଞକଥିତ ଲକ୍ଷଣ କହେ ଗଏ. ଜୋ ଜୀଵ ଉନ ଲକ୍ଷଣୋଂକୋ ଜାନକର, ଅପନେକୋ ଏକ ସ୍ଵତଃସିଦ୍ଧ ସ୍ଵତଂତ୍ର ଦ୍ରଵ୍ଯରୂପସେ ପହିଚାନକର, ଭେଦଵିଜ୍ଞାନୀ ଅନୁଭଵୀ ହୋତା ହୈ, ଵହ ନିଜାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ଲୀନ ହୋକର ମୋକ୍ଷମାର୍ଗକୋ ସାଧକର ଶାଶ୍ଵତ ନିରାକୁଲ ସୁଖକା ଭୋକ୍ତା ହୋତା ହୈ.] ୧୨୬–୧୨୭..
ଇସ ପ୍ରକାର ଅଜୀଵପଦାର୍ଥକା ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନ ସମାପ୍ତ ହୁଆ. --------------------------------------------------------------------------
୧. ଶରୀରୀ = ଦେହୀ; ଶରୀରଵାଲା [ଅର୍ଥାତ୍ ଆତ୍ମା].
୨. ଅଵ୍ଯକ୍ତତ୍ଵାଦି = ଅଵ୍ଯକ୍ତତ୍ଵ ଆଦି; ଅପ୍ରକଟତ୍ଵ ଆଦିେ.
୩. ଵିଶିଷ୍ଟ = ଭିନ୍ନ; ଵିଲକ୍ଷଣ; ଖାସ ପ୍ରକାରକା.