୧୮
] ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହ
[ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁନ୍ଦକୁନ୍ଦ
ଅତ୍ର ପଞ୍ଚାସ୍ତିକାଯାନାଂ କାଲସ୍ଯ ଚ ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵମୁକ୍ତମ୍.
ଦ୍ରଵ୍ଯାଣି ହି ସହକ୍ରମଭୁଵାଂ ଗୁଣପର୍ଯାଯାଣାମନନ୍ଯତଯାଧାରଭୂତାନି ଭଵନ୍ତି. ତତୋ
ଵୃତ୍ତଵର୍ତମାନଵର୍ତିଷ୍ଯମାଣାନାଂ ଭାଵାନାଂ ପର୍ଯାଯାଣା ସ୍ଵରୂପେଣ ପରିଣତତ୍ଵାଦସ୍ତିକାଯାନାଂ ପରିଵର୍ତନଲିଙ୍ଗସ୍ଯ
କାଲସ୍ଯ ଚାସ୍ତି ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵମ୍. ନ ଚ ତେଷାଂ ଭୂତଭଵଦ୍ଭଵିଷ୍ଯଦ୍ଭାଵାତ୍ମନା ପରିଣମମାନାନାମନିତ୍ଯତ୍ଵମ୍, ଯତସ୍ତେ
ଭୂତଭଵଦ୍ଭଵିଷ୍ଯଦ୍ଭାଵାଵସ୍ଥାସ୍ଵପି ପ୍ରତିନିଯତସ୍ଵରୂପାପରିତ୍ଯାଗା–ନ୍ନିତ୍ଯା ଏଵ. ଅତ୍ର କାଲଃ
ପୁଦ୍ଗଲାଦିପରିଵର୍ତନହେତୁତ୍ଵାତ୍ପୁଦ୍ଗଲାଦିପରିଵର୍ତନଗମ୍ଯମାନପର୍ଯାଯତ୍ଵା–ଚ୍ଚାସ୍ତିକାଯେଷ୍ଵନ୍ତର୍ଭାଵାର୍ଥ ସ ପରିଵର୍ତନ–
ଲିଙ୍ଗ ଇତ୍ଯୁକ୍ତ ଇତି.. ୬..
-----------------------------------------------------------------------------
ଦ୍ରଵ୍ଯ ଵାସ୍ତଵମେଂ ସହଭାଵୀ ଗୁଣୋଂକୋ ତଥା କ୍ରମଭାଵୀ ପର୍ଯାଯୋଂକୋ ୧ଅନନ୍ଯରୂପସେ ଆଧାରଭୂତ ହୈ. ଇସଲିଯେ
ଜୋ ଵର୍ତ ଚୂକେ ହୈଂ, ଵର୍ତ ରହେ ହୈଂ ଔର ଭଵିଷ୍ଯମେଂ ଵର୍ତେଂଗେ ଉନ ଭାଵୋଂ–ପର୍ଯାଯୋଂରୂପ ପରିଣମିତ ହୋନେକେ କାରଣ
[ପାଁଚ] ଅସ୍ତିକାଯ ଔର ୨ପରିଵର୍ତନଲିଂଗ କାଲ [ଵେ ଛହୋଂ] ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈଂ. ଭୂତ, ଵର୍ତମାନ ଔର ଭାଵୀ ଭାଵସ୍ଵରୂପ
ପରିଣମିତ ହୋନେସେ ଵେ କହୀଂ ଅନିତ୍ଯ ନହୀଂ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଭୂତ, ଵର୍ତମାନ ଔର ଭାଵୀ ଭାଵରୂପ ଅଵସ୍ଥାଓଂମେଂ ଭୀ
ପ୍ରତିନିଯତ [–ଅପନେ–ଅପନେ ନିଶ୍ଵିତ] ସ୍ଵରୂପକୋ ନହୀଂ ଛୋଡ଼ତେ ଇସଲିଯେ ଵେ ନିତ୍ଯ ହୀ ହୈ.
ଯହାଁ କାଲ ପୁଦ୍ଗଲାଦିକେ ପରିଵର୍ତନକା ହେତୁ ହୋନେସେ ତଥା ପୁଦ୍ଗଲାଦିକେ ପରିଵର୍ତନ ଦ୍ଵାରା ଉସକୀ
ପର୍ଯାଯ ଗମ୍ଯ [ଜ୍ଞାତ] ହୋତୀ ହୈଂ ଇସଲିଯେ ଉସକା ଅସ୍ତିକାଯୋଂମେଂ ସମାଵେଶ କରନେକେ ହେତୁ ଉସେ
‘୩ପରିଵର୍ତନଲିଂଗ’ କହା ହୈ. [ପୁଦ୍ଗଲାଦି ଅସ୍ତିକାଯୋଂକା ଵର୍ଣନ କରତେ ହୁଏ ଉନକେ ପରିଵର୍ତନ (ପରିଣମନ)
କା ଵର୍ଣନ କରନା ଚାହିଯେ. ଔର ଉନକେ ପରିଵର୍ତନକା ଵର୍ଣନ କରତେ ହୁଏ ଉନ ପରିଵର୍ତନମେଂ ନିମିତ୍ତଭୂତ
ପଦାର୍ଥକା [କାଲକା] ଅଥଵା ଉସ ପରିଵର୍ତନ ଦ୍ଵାରା ଜିନକୀ ପର୍ଯାଯେଂ ଵ୍ଯକ୍ତ ହୋତୀ ହୈଂ ଉସ ପଦାର୍ଥକା
[କାଲକା] ଵର୍ଣନ କରନା ଅନୁଚିତ ନହୀଂ କହା ଜା ସକତା. ଇସପ୍ରକାର ପଂଚାସ୍ତିକାଯକେ ଵର୍ଣନମେଂ କାଲକେ
ଵର୍ଣନକା ସମାଵେଶ କରନା ଅନୁଚିତ ନହୀଂ ହୈ ଐସା ଦର୍ଶାନେକେ ହେତୁ ଇସ ଗାଥାସୂତ୍ରମେଂ କାଲକେ ଲିଯେ
‘ପରିଵର୍ତନଲିଂଗ’ ଶବ୍ଦକା ଉପଯୋଗ କିଯା ହୈ.].. ୬..
--------------------------------------------------------------------------
୧. ଅନନ୍ଯରୂପ=ଅଭିନ୍ନରୂପ [ଜିସପ୍ରକାର ଅଗ୍ନି ଆଧାର ହୈ ଔର ଉଷ୍ଣତା ଆଧେଯ ହୈ ତଥାପି ଵେ ଅଭିନ୍ନ ହୈଂ, ଉସୀପ୍ରକାର ଦ୍ରଵ୍ଯ
ଆଧାର ହୈ ଔର ଗୁଣ–ପର୍ଯାଯ ଆଧେଯ ହୈଂ ତଥାପି ଵେ ଅଭିନ୍ନ ହୈଂ.]
୨. ପରିଵର୍ତନଲିଂଗ=ପୁଦ୍ଗଲାଦିକା ପରିଵର୍ତନ ଜିସକା ଲିଂଗ ହୈ; ଵହ ପୁଦ୍ଗଲାଦିକେ ପରିଣମନ ଦ୍ଵାରା ଜୋ ଜ୍ଞାନ ହୋତା ହୈ
ଵହ. [ଲିଂଗ=ଚିହ୍ନ; ସୂଚକ; ଗମକ; ଗମ୍ଯ କରାନେଵାଲା; ବତଲାନେଵାଲା; ପହିଚାନ କରାନେଵାଲା.]
୩. [୧] ଯଦି ପୁଦ୍ଗଲାଦିକା ପରିଵର୍ତନ ହୋତା ହୈ ତୋ ଉସକା କୋଈ ନିମିତ୍ତ ହୋନା ଚାହିଯେ–ଇସପ୍ରକାର ପରିଵର୍ତନରୂପୀ ଚିହ୍ନ
ଦ୍ଵାରା କାଲକା ଅନୁମାନ ହୋତା ହୈ [ଜିସପ୍ରକାର ଧୁଆଁରୂପୀ ଚିହ୍ନ ଦ୍ଵାରା ଅଗ୍ନିକା ଅନୁମାନ ହୋତା ହୈ ଉସୀପ୍ରକାର],
ଇସଲିଯେ କାଲ ‘ପରିଵର୍ତନଲିଂଗ’ ହୈ. [୨] ଔର ପୁଦ୍ଗଲାଦିକେ ପରିଵର୍ତନ ଦ୍ଵାରା କାଲକୀ ପର୍ଯାଯେଂ [–‘କର୍ମ ସମଯ’,
‘ଅଧିକ ସମଯ ଐସୀ କାଲକୀ ଅଵସ୍ଥାଏଁ] ଗମ୍ଯ ହୋତୀ ହୈଂ ଇସଲିଯେ ଭୀ କାଲ ‘ପରିଵର୍ତନଲିଂଗ’ ହୈ.