અધિકાર-૨ઃ દોહા-૧૩૮ ]પરમાત્મપ્રકાશઃ [ ૪૪૫
યોગ શબ્દનો અર્થ કહેવામાં આવે છેઃ — ‘युज्’ અર્થાત્ સમાધિમાં ચિત્તને જોડવું. એવા
સમાધિના અર્થવાળા ધાતુથી નિષ્પન્ન યોગશબ્દથી વીતરાગનિર્વિકલ્પ સમાધિ કહેવાય છે અથવા
અનંતજ્ઞાનાદિરૂપ સ્વશુદ્ધાત્મામાં જોડાવું – પરિણમવું તે પણ યોગ છે. આવો યોગ જેને છે તે યોગી
-ધ્યાની-તપોધન છે. એ પ્રમાણે અર્થ છે. ૧૩૭✽૫.
હવે, પાંચ ઇન્દ્રિયસુખનું અનિત્યપણું દર્શાવે છેઃ —
ભાવાર્થઃ — નિર્વિષય નિત્ય અને વીતરાગ પરમાનંદ જેનો એક સ્વભાવ છે એવા
પરમાત્મસુખથી પ્રતિકૂળ વિષયસુખો બે દિવસ રહેનારાં છે. પછી-બે દિવસ પછી-આત્મસુખથી
तात्पर्यम् । योगशब्दस्यार्थं कथ्यते — ‘युज्’ समाधौ इति धातुनिष्पन्नेन योगशब्देन
वीतरागनिर्विकल्पसमाधिरुच्यते । अथवानन्तज्ञानादिरूपे स्वशुद्धात्मनि योजनं परिणमनं योगः, स
इत्थंभूतो योगो यस्यास्तीति स तु योगी ध्यानी तपोधन इत्यर्थः ।।१३७✽५।।
अथ पञ्चेन्द्रियसुखस्यानित्यत्वं दर्शयति —
२६९) विसय-सुहइँ बे दिवहडा पुणु दुक्खहँ परिवाडि ।
भुल्लउ जीव म वाहि तुहुँ अप्पण खंधि कुहाडि ।।१३८।।
विषयसुखानि द्वे दिवसे पुनः दुःखानां परिपाटी ।
भ्रान्त जीव मा वाहय त्वं आत्मनः स्कन्धे कुठारम् ।।१३८।।
विसय इत्यादि । विसय-सुहइं निर्विषयान्नित्याद्वीतरागपरमानन्दैकस्वभावात् परमात्म-
सुखात्प्रतिकूलानि विषयसुखानि बे दिबहडा दिनद्वयस्थायीनि भवन्ति । पुणु पुनः
है, वही तपोधन है, वह निःसंदेह जानना ।।१३७✽५।।
आगे पंचेन्द्रियोंके सुखको विनाशीक बतलाते हैं —
गाथा – १३८
अन्वयार्थ : — [विषयसुखानि ] विषयोंके सुख [द्वे दिवसे ] दौ दिनके हैं, [पुनः ]
फि र बादमें [दुःखानां परिपाटी ] ये विषय दुःखकी परिपाटी हैं, ऐसा जानकर [भ्रांत जीव ]
हे भोले जीव, [त्वं ] तू [आत्मनः स्कंधे ] अपने कंधे पर [कुठारम् ] आपही कुल्हाड़ीको
[मा वाहय ] मत चलावे ।।
भावार्थ : — ये विषय क्षणभंगुर हैं, बारम्बार दुर्गतिके दुःखके देनेवाले हैं, इसलिए
विषयोंका सेवन अपने कंधे पर कुल्हाड़ीका मारना है, अर्थात् नरकमें अपनेको डुबोना है, ऐसा